1. Yes we can!

Van de burgeroorlog over twee wereldoorlogen tot Vietnam, Irak en Afghanistan – Uncle Sam heeft heel wat offers gevraagd van de Amerikaanse gezinnen. Die oorlogen hebben een stempel gedrukt op de muziek. The Andrews Sisters entertainden de troepen met onsterfelijke meezingers, terwijl protestzangers op de barricaden stonden in het verzet tegen de oorlog in Vietnam.

De meeste Amerikanen wonen niet in New York maar in small towns in het binnenland of in uitgestrekte suburbs, waar gelijkaardige huizen als little boxes rij aan rij staan. Grootstad, small town en voorstadswijk hebben alle drie zo hun eigen cultuur en maatschappijvisie en dat speelt ook in de muziek: country ademt een andere sfeer dan jazz of popmuziek over het ghetto. Zelfs de politieke voorkeur wordt sterk bepaald door waar en hoe je woont in de VS.

De Amerikaanse Droom belooft een succesvol bestaan aan iedereen die vindingrijk is, of bereid om hard te werken. Daarom zijn vakbonden en ideeën rond arm en rijk niet zo populair in de VS. Toch is dat ooit anders geweest. Heel wat oudere songs hebben het over zware arbeidsomstandigheden, stakingen of vakbondsmilitanten. En ook bij jongere Amerikaanse muzikanten zie je de belangstelling voor ongelijkheid en voor de dagelijkse strijd om de eindjes aan elkaar te knopen weer toenemen.

Amerikanen kijken met gemengde gevoelens naar hun zuiderburen over de Rio Grande. De exotiek van Mexico of Latijns-Amerika charmeert, maar de onstuitbare migratie naar de VS wekt angst op. In de muziek klinken die beide motieven door. Bovendien hebben Mexicaanse groepen en artiesten een plaats veroverd in het muzikale landschap, zeker in het zuidwesten van de VS.

God bless America! Amerikanen zijn voor het merendeel gelovige mensen. God en religie bepalen in grote mate hun kijk op de samenleving en zelfs de politiek. Die invloed beluister je ook in de muziek. De Amerikaanse kerken hebben de wereld een schat aan hymnen, gospels en spirituals geschonken, en een gebedsdienst in een zwarte kerk wordt al gauw een beetje rock & roll. Bijbelteksten zijn in Amerikaanse liedjes geslopen en begrafenissen inspireerden de muziekcultuur van New Orleans.

De belofte van de Amerikaanse Droom staat in schril contrast met de geschiedenis van slavernij, racisme en onderdrukking van de zwarte Amerikanen. Muziek is voor hen al 400 jaar lang een vorm van troost, gebed en verzet geweest. De campagne voor burgerrechten van de jaren 1960 maakte van spirituals strijdliederen en inspireerde tal van artiesten tot onsterfelijke songs en composities. Met Black Lives Matter heeft die strijd een nieuwe adem gevonden, en ook nu sluiten muzikanten zich daarbij aan.

Reis en rij met de auto door het binnenland van de VS en je ziet hoe Amerikanen wonen, winkelen, eten en zich ontspannen. Een muzikale roadtrip langs diners, malls en motels, waarin het on the road zijn zèlf ook een bron van genoegen en van reflectie wordt in tal van Amerikaanse songs.

De Verenigde Staten blijven gefascineerd door hun eigen ruige geschiedenis van cowboyhelden en desperado’s: een vaak terugkerend thema in de country- en popmuziek. Ook van modernere criminelen leeft de legende voort in liedjes. Die belangstelling voor de misdaad gaat - niet toevallig allicht - gepaard met veel aandacht voor de gevangenis en het meest extreme vonnis van de rechtbank: de doodstraf.

Aan de hoeveelheid songs die aan treinen zijn gewijd, kan je het belang aflezen van de spoorwegen in de Amerikaanse geschiedenis. De treinen hebben het grote land één gemaakt, migranten en zwervers vervoerd of rijke burgers in luxe laten reizen. Tegelijk hebben de sporen een rol gespeeld - ten goede en ten kwade - in de strijd voor burgerrechten en emancipatie.

Over de Amerikaanse Droom zelf: de lokroep van Amerika en het zelfbeeld van de Verenigde Staten als het nieuwe beloofde land van kansen, ruimte en vrijheid. De keerzijde van die droom is de ontgoocheling en de zelfkritiek – want maar al te vaak kan Amerika de hooggespannen verwachtingen niet inlossen. In de muziek weerklinkt het allemaal, openlijk en scherp of heel subtiel.