De Franse Revolutie

Na de slachtpartij op de Champ-de-Mars in juli 1790, bevindt Parijs zich in een staat van beleg. De aanhoudende volksopstand wordt door de Assemblée de kop ingedrukt. Revolutionairen als Danton en François Robert moeten onderduiken. En ook de pers wordt aan banden gelegd. Maar dan verschijnt de ‘onkreukbare’ Robespierre weer op het toneel. Met de toenemende oorlogsdreiging uit het buitenland ziet hij zijn kans schoon om de revolutie weer op het goede spoor te krijgen.

In de nacht van 20 op 21 juni 1791 tracht de koninklijke familie het revolutionaire broeinest Parijs te ontvluchten. Het is de bedoeling om de grens van de Oostenrijkse Nederlanden te bereiken waar ze zullen opgewacht worden door bevriende troepen. Zover komt het echter niet. In het dorpje Sainte-Menehould waar de koninklijke berline halt houdt, wordt het vermomde gezelschap herkend door de plaatselijke postmeester Jean-Baptiste Drouet. Hij verwittigt onmiddellijk de autoriteiten.

In 1790 is de revolutie nog jong. Welke kant moet het uit? Een constitutionele monarchie? Of alle macht aan het volk? De Assemblée zet een grote stap door alle kerkelijke eigendommen te nationaliseren. Ondertussen gaan revolutionairen als François Robert de strijd aan tegen de onwetendheid en de sociale ongelijkheid. Ze organiseren gratis openbaar onderwijs. Voor het eerst wordt ook het woord ‘democratie’ in de mond genomen. Robert richt zijn eigen krant op waarin hij pleit voor een republiek!

De koninklijke familie wordt door een volksmeute uit hun kasteel in Versailles gehaald en gedwongen om naar Parijs te komen. Daar moeten ze hun intrek nemen in het oude koninklijke paleis in de Tuilerieën. Vooral Marie-Antoinette moet het ontgelden: met allerlei spotprenten wordt ze het mikpunt van de haat van de bevolking. Ondertussen wordt in de Assemblée het revolutionaire werk verder gezet. In de Club des cordeliers weerklinkt voor het eerst het nieuwe devies ‘Liberté, égalité, fraternité!'

De koning wil « La déclaration des droits de l'homme et du citoyen » niet ondertekenen. Wat volgt is een periode van angst en groot wantrouwen onder de bevolking : ‘La Grande Peur’. Op het platteland gaan regelmatig kastelen in vlammen op en worden er bloedbaden aangericht. De adel vlucht. Om de orde te herstellen wordt er een Garde Nationale opgericht. Aan het hoofd ervan komt Lafayette te staan. Maar verhinderen dat tienduizenden mensen vanuit Parijs oprukken naar Versailles lukt niet.

Het epicentrum van de revolutionaire activiteiten bevindt zich in de Cordelierswijk. Het is ook de plek waar een jonge advocaat uit Luik zich recent gevestigd heeft: zijn naam is François Robert, en hij zal nog een belangrijke rol vervullen in de revolutie. Op 12 juli roept een revolutionair het volk op om zelf de wapens op te nemen. Er worden wapendepots geplunderd en burgermilities opgericht. Twee dagen later is het hek helemaal van de dam. Een grote gewapende menigte bestormt de Bastille.

Louis XVI ziet zich gedwongen om voor het eerst sinds 1614 de Staten-Generaal weer samen te roepen. Op 5 mei komen de drie standen bijeen in Versailles. Na een lange maand van impasse besluit de derde stand, samen met enkele hogere medestanders, zichzelf uit te roepen tot "Assemblée nationale". Als tegenzet laat de koning het paleis sluiten. In de ‘Salle du Jeu de paume’, het nieuwe onderdak van de Assemblée, wordt gezworen om niet meer uit elkaar te gaan vooraleer er een grondwet is gestemd.

Het is 1789. Frankrijk wordt getroffen door werkloosheid en hongersnood. Bovendien is de staat bankroet. De rijke adel en clerus weigeren om koning Louis XVI nog langer leningen toe te staan en de spilzucht van zijn echtgenote Marie-Antoinette te sponsoren. Haar bijnaam is “Madame Déficit”. In Parijs wordt gedweept met de ideeën van de verlichtingsfilosofen. Revolutionaire geesten zijn vol vuur van begrippen als vrijheid en gelijkheid. En in de straten hoor je kreten: ‘La mort aux riches!’

Johan Op de Beeck brengt het stormachtige verhaal van de Franse Revolutie: van de bestorming van de Bastille in 1789 tot de staatsgreep van Napoleon in 1799, van het nobele devies ' Liberté, Égalité, Fraternité’ tot de bloeddorstige terreur, van revolutionairen die naar de macht grepen maar vaak zelf onder de guillotine belandden.