Het Geldspoor

Financieel-economisch journalist Roel Janssen en co-hoofdredacteur van Follow the Money Eric Smit spreken met de Britse onderzoeksjournalist Oliver Bullough, die bijzondere belangstelling heeft voor fout geld en hoe misdadigers, kleptocraten en witteboordencriminelen dat overal op aarde kunnen uitgeven. Ze doen dat door gebruik te maken van de westerse rechtssystemen en de financiële industrie, zo liet hij zien in zijn spraakmakende bestseller ‘Moneyland, why thieves and crooks now rule the world and how to take it back’. Het wachten was op een vervolg dat de dubieuze rol van de financiële sector bij het faciliteren van dubieuze geldstromen verder zou belichten. Afgelopen zomer verscheen dat boek: Butler to the World, how Britain helps the world's worst people launder money, commit crimes, and get away with anything. Janssen en Smit spreken Bullough over zijn fascinatie voor de Britse elite en hoe die ervoor zorgde dat nagenoeg iedere oligarch en kleptocraat zijn weg naar Londen zou weten te vinden.

Kees Cools veegt de vloer aan met wat hij ‘aandeelhouderskapitalisme’ noemt: een uitwas van het kapitalisme dat maar één doel dient. Maar de voormalige Boston Consulting Group-partner komt ook met alternatieven, die overambitieuze ceo’s in het gareel moeten houden. Liever zelf het artikel lezen? ➪ bit.ly/3pooHZl

Jan van de Streek is hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit Leiden en een van de weinigen die geen bijbaan als belastingadviseur meer heeft. Hij mengt zich in publieke discussies en neemt zijn vroegere collega’s de maat. ‘Het is een gesloten club waar de belangen van het grootbedrijf dominant zijn.’ Van de Streek werkte ooit voor Ernst & Young (EY) en advocatenkantoor Loyens & Loeff, maar koos uiteindelijk voor de wetenschap om helemaal onafhankelijk te kunnen zijn. Bij zijn oude collega’s ontwaart hij ‘tunnelvisie’: het draait alleen om de belangen van de klanten uit het grootbedrijf. Eric Smit, co-hoofdredacteur van Follow the Money, interviewt Van de Streek over zijn vroegere beroepsgroep, de noodzaak van een publieke discussie over belastingwetgeving en over de exit-taks voor Shell en Unilever. ‘Ze lobbyen om belastingontwijking zoveel mogelijk in stand te houden voor het vestigingsklimaat, voor hun clientèle, voor hun eigen winkel.’

Willem Schramade promoveerde aan de Erasmus Universiteit op de fijne kneepjes van de corporate financiering en maakte carrière als aandelenanalist bij een grote vermogensbeheerder, maar is nu vooral criticus van het grootbedrijf. ‘Shell heeft weliswaar iets van innovatie laten zien de laatste tijd, maar heeft het toch vooral veel tegengehouden.’ Schramade verliet enkele jaren geleden het corporate bedrijfsleven om als onafhankelijk consultant bedrijven en ngo’s te adviseren op het gebied van duurzaamheid. Eric Smit, co-hoofdredacteur van Follow the Money, interviewt hem over de klimaattop in Glasgow en over olieconcern Shell dat vorige week aankondigde Nederland definitief te verlaten. Schramade ziet dat laatste vooral als een positieve ontwikkeling: ‘Als we verandering willen zien het vlak van duurzaamheid, hebben we juist meer concurrentie nodig – en minder invloed van de hele grote bedrijven op politieke besluitvorming.’

Als advocaat van het chique kantoor De Brauw Blackstone Westbroek begeleidde Jaap Winter raden van bestuur van grote ondernemingen bij fusies en overnames. Hij is adviseur van commissarissen en bestuurders, voormalig bestuursvoorzitter van de Vrije Universiteit en specialist in ‘good governance’, goed bestuur. Eric Smit gaat met Winter in gesprek over de zorgwekkende mate waarin grote bedrijven ‘ontmenselijken’, over (mis)gedragingen van onder meer de bazen van banken, en over het zwaarwegende belang dat ondernemingen zich bekommeren om hun verantwoordelijkheid ten opzichte van de maatschappij. ‘Als we dat niet doen, dan wordt de kostprijs van het beheersbaar krijgen van bijvoorbeeld de klimaatontwikkeling voor de generatie na ons veel en veel groter.’

Als bestuurder van zorgverzekeraar DSW maakte hij ieder jaar zijn salaris over aan goede doelen en aan het personeel. Als ondernemer stond hij aan de basis van de succesvolste ‘flitshandelaar’ op effectenbeurzen: Optiver. Hij verdiende een kolossaal vermogen maar ziet dat niet als alleen zijn eigen verdienste. Oomen (72) wil iets betekenen voor de samenleving en daarom stelt hij graag anderen in staat om met zijn geld goede dingen te doen. Eerder dit jaar kocht hij het persbureau ANP omdat hij waarde hecht aan vrije en onafhankelijke nieuwsgaring. Eric Smit ging met hem in gesprek over zijn loopbaan en zijn motieven het publieke belang te dienen: ‘Aandeelhouders hebben ook rekenschap af te leggen naar de maatschappij.’

Peter van Leusden werkte 25 jaar bij de FIOD. Hij was er projectleider van grote corruptie- en fraudedossiers waaronder die van SBM Offshore, Ballast Nedam, Rabobank, ING en ABN Amro. Met Eric Smit gaat hij in gesprek over witteboordencriminaliteit, hoe die in grote ondernemingen kan ontstaan en wat ertegen valt te doen. Van Leusden denkt ook te weten waar je drugscriminelen het gevoeligst kunt raken: ‘Tuurlijk moet de politie achter drugskilo's aanlopen, dat is heel belangrijk en daar moet je alles aan doen. Maar als je weet hoe de geldstromen lopen – dan raak je ze in hun hart.’

Jeroen Smit is journalist en auteur van boeken die stuk voor stuk belangrijke momenten in de geschiedenis van het Nederlandse bedrijfsleven markeren. Zijn laatste boek ‘Het grote gevecht & het eenzame gelijk van Paul Polman’ biedt de grondstof voor een gesprek over de ziel van het kapitalisme en hoe bedrijven bij kunnen dragen aan een betere wereld.

Marjolijn van Oordt is een internationaal expert op het gebied van crisismanagement en reputatiemanagement. Zij houdt zich bezig met besluitvorming en governance tijdens crisissituaties en adviseert daarbij vooral bestuursraden van grote ondernemingen: corporates. Maar ook over de coronacrisis heeft ze natuurlijk iets te zeggen. Eric Smit gaat met haar in gesprek.

Astrid Elburg adviseert directies van bedrijven en instellingen bij de ontwikkeling van ‘ethisch, strategisch en persoonlijk leiderschap’. Ze geeft gastcolleges over diversiteit en inclusiviteit en is actief in commissies en besturen. Eric Smit gaat met haar in gesprek over ‘werken aan een moreel kompas’ en over de rol die het onderwijs daarbij kan spelen. Wat zou Elburgs advies zijn aan de zelfbenoemde filantroop Sywert van Lienden?

Volkert Engelsman werkte ooit bij de beruchte Amerikaanse voedselgigant Cargill. Hij nam een andere afslag en startte in 1990 een onderneming met een maatschappelijk doel: Eosta. Handel en distributie in biologische en eerlijke groente en fruit. Eric Smit gaat met hem in gesprek over wat het betekent een maatschappelijk ondernemer te zijn. Hoe belangrijk is winst maken voor Engelsman en zijn mede-aandeelhouders en hoe laat hij zien dat Eosta daadwerkelijk deugt?

Lousewies van der Laan is algemeen directeur van Transparency International Nederland, ‘een wereldwijde beweging die zich inzet om een einde te maken aan onrechtvaardigheden veroorzaakt door corruptie’. Eric Smit praat met Lousewies van der Laan over de financiering van politieke partijen, integriteitskwesties, lobbyisme en over haar drijfveren om bij te dragen aan een rechtvaardiger wereld.

Welkom bij Het Geldspoor. Een podcast waarin hoofdredacteur Eric Smit spreekt met bijzondere gasten die misstanden signaleren, daar uitgesproken ideeën over hebben, en er zelf ook iets aan proberen te doen. Het thema van de eerste serie gesprekken is ‘kapitalisme voorbij de hebzucht’.