Wijsneuzen

Het politieke landschap is verder versplinterd. De klassieke linkse partijen zijn bij de verkiezingen van afgelopen woensdag gemarginaliseerd, aan de rechterkant is onverdraagzaamheid met 28 zetels sterk vertegenwoordigd. De winnaars zijn de liberale democraten rondom het midden. 

In de negende aflevering van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ maken Frits van Exter en Menno Hurenkamp de balans op met Bart Zuidervaart, chef van de politieke redactie van Trouw.

Hurenkamp: "We leven in een tamelijk rechts landje. Het gemak waarmee mensen zich onverdraagzaam hufterig uitdrukken is weer toegenomen." Zuidervaart maakt zich vooral zorgen over de kwaliteit van de volksvertegenwoordiging. Het aantal parlementariërs dat ervaren genoeg is om tegenmacht te bieden is klein. Dat kan zich wreken bij de parlementaire enquêtes en andere grote thema’s op de agenda.

Hurenkamp noemt Mark Rutte ‘de premier van de versplintering’. Hij hoopt dat progressieve partijen nu eindelijk ernst maken met fuseren, maar vreest dat de ‘kippendrift’ daarvoor nog te sterk is.

Deze podcast is niet bedoeld als terugblik op de campagnes, maar de deelnemers ontkomen er niet aan. Waar ging het eigenlijk over? Corona beheerste alles, maar er over spreken leek voor iedereen - behalve Thierry Baudet - taboe. Wat niet wegneemt dat de meeste kiezers goed op de hoogte waren van inhoudelijke standpunten, getuige ook de populariteit van de stemwijzers en kieskompassen.

Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De campagne lijkt saai. In de peilingen zit weinig beweging. De lijsttrekkers weten er geen echte strijd van te maken en de corona-premier lijkt onaantastbaar. Maar klopt dat wel?

Julia Wouters, politicoloog en vele jaren politiek assistent van Lodewijk Asscher, zegt in de achtste aflevering van ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ dat ze de verkiezingen juist buitengewoon spannend vindt. De uitkomst is onvoorspelbaar, ook aan de linkerzijde en in de strijd om een plek aan de formatietafel.

En ook Bart Zuidervaart, chef van de politieke redactie van Trouw, vindt de campagnes verre van saai. Er gebeurt van alles als je onder het wateroppervlak kijkt. Bijvoorbeeld de manier waarop de SP, GroenLinks en zelfs de Partij voor de Dieren zich opzichtig aanbieden als mogelijke partner in een nieuw kabinet.

Menno Hurenkamp mist ondertussen de ouderwetse campagnesfeer: lijsttrekkers die door het land trekken om de zaaltjes toe te spreken. Een campagne via het scherm is hem te steriel.

Onbegrijpelijk is de debatagenda voor de komende dagen. Waarom drie keer Rutte tegenover Wilders op tv? Denken omroepen dat dat het spannendst is?

Julia Wouters had het liefst een debat gezien tussen Lilianne Ploumen en Mark Rutte. Al zou het moeilijk zijn hem in het nauw te drijven, want als corona-premier is hij onaantastbaar. Wouters: "Je hebt Onze Lieve Heer, Sinterklaas en Mark Rutte". Zuidervaart: "Rutte is de schipper in de mist."

Het goede nieuws van de verkiezingen waren de vier vrouwelijke lijsttrekkers die met een andere toon en stijl het debat naar hun hand zetten. Minder gehakketak, meer inhoud.

Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ook deze verkiezingen hoor je veel mensen klagen dat het buitenlands beleid eigenlijk geen thema is. Maar je kunt ook zeggen dat de verhouding van Nederland tot Europa en de wereld bij álle grote onderwerpen een cruciale rol speelt: migratie, corona, veiligheid, klimaat.

In deze zevende aflevering van deze verkiezingspodcast stellen we, in de woorden van Monika Sie Dhian Ho, vast dat het buitenland het binnenland is geworden. De directeur van het instituut voor internationale betrekkingen Clingendael ziet, wanneer we praten over internationale betrekkingen, de tegenstelling tussen links en rechts vervagen.

Het gaat nu vooral om het onderscheid tussen enerzijds een nauw nationalisme, dat zich van de wereld afkeert. Aan de andere kant staat pragmatisch nationalisme, dat internationale samenwerking zoekt voor zover het de eigen belangen dient. En dan is er nog een kleine schare ‘kosmopolieten’, die je vooral onder de aanhang van D66 en GroenLinks vindt.

Opmerkelijk blijft dat de meeste Nederlanders migratie, klimaat en China als de grootste bedreigingen zien: internationale thema’s. En toch gaat het daar deze verkiezingscampagne maar weinig over.

Wendelmoet Boersema, politiek redacteur van Trouw, stelt dat VVD-leider Rutte en andere lijsttrekkers angstvallig zwijgen over Europese samenwerking en migratiebeleid omdat zij niet denken er kiezers mee te kunnen winnen. Menno Hurenkamp hoopt vurig dat er in de toekomstige formatie ook wordt gesproken over het belang om niet alleen meer burgerschap te bevorderen, maar ook meer wereldburgerschap.

Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er íets is dat corona duidelijk heeft gemaakt, is waar het scheef zit in de zorg. De uitzonderlijke pandemie legt op pijnlijke wijze de zwaktes in het Nederlandse zorgstelsel bloot: waar lean & mean voorheen stond voor geroemde efficiëntie, zorgde het nu voor overvolle intensive cares, overwerkte zorgmedewerkers en een code zwart dat angstwekkend dichtbij kwam. Deze week nog beklaagde coronaminister Hugo de Jonge zich in Trouw over hoe de doorgevoerde decentralisatie het hem bemoeilijkte de coronacrisis slagvaardig het hoofd te bieden. 

Het ging net goed. We klapten massaal voor de zorg. Maar, hoe vertalen we die zorgen om de zorg straks in het stemhokje? Als we de Haagse stemmen mogen geloven heeft marktwerking in de zorg zijn langste tijd gehad. Maar wat wordt daarmee precies bedoeld? En hoe willen de partijen dat na de verkiezingen voor elkaar krijgen? En waarom gaat het in de campagnes eigenlijk nog amper over het coronabeleid?

Frits van Exter gaat hierover in gesprek, samen met zijn vaste wijsneus Menno Hurenkamp, met politicoloog Margo Trappenburg, bijzonder hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk Werk aan de Universiteit voor Humanistiek en politiek redacteur Wilma Kieskamp.

Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Alle politieke partijen willen de woningnood aanpakken. Als we de verkiezingsprogramma’s mogen geloven zal de overheid na 17 maart de regie weer overnemen van de markt. Er wordt zelfs een heuse minister van Wonen voorgesteld om de wooncrisis het hoofd te bieden;er liggen plannen om in tien jaar tijd een miljoen woningen te bouwen. 

In deze vijfde aflevering van de verkiezingspodcast Wijsneuzen praten Frits van Exter en Menno Hurenkamp over deze torenhoge ambities met Marja Elsinga, hoogleraar wonen aan de TU Delft, en Niels Markus, politiek redacteur van Trouw. 

Marja Elsinga is blij met het Woonakkoord. Gemeenten, provincies, bouwers, woningcorporaties en beleggers zeggen toe jaarlijks zo’n 100.000 woningen te bouwen. In tien jaar tijd moeten er 1 miljoen woningen bijkomen. Elsinga vindt alleen dat er ook gekeken moet worden naar de bestaande woningvoorraad. Kan de ruimte niet slimmer verdeeld worden? 

Terwijl jongeren er niet tussenkomen, zoeken alleenstaande ouderen vergeefs een alternatief  voor hun grote gezinswoningen. Er moet snel en meer gebouwd worden, maar het is ook belangrijk dat er een lange termijnvisie is waarin duurzaamheid en kwaliteit van wonen weer een belangrijke rol spelen.

Marja Elsinga is hoogleraar wonen aan de Technische Universiteit Delft en lid van de Raad van Commissarissen van woningcorporatie Ymere. Niels Markus is politiek redacteur van Trouw. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw.

Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Politieke partijen willen maar wat groeiende ongelijkheid in Nederland bestrijden. Bijvoorbeeld door een hoger minimumloon. Maar of dat ook betekent dat mensen met een hoger inkomen meer moeten inleveren? Daarover hoor je ze nooit. 

In deze vierde aflevering van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ praten Frits van Exter en Menno Hurenkamp met Trouw-redacteur Wilma Kieskamp en socioloog Monique Kremer over de vraag of het de politiek eigenlijk wel echt menens is om iets te doen aan de ontwrichtende scheefgroei. 

Monique Kremer: “De klassiek rechtse partijen hebben de van oorsprong linkse thema’s helemaal omarmd. Zij willen weer een overheid waar de burger zekerheden aan kan ontlenen. Maar de vraag is of zij boter bij de vis leveren”

Menno Hurenkamp: “De overheid kan nu ook onbekommerd schulden maken om iets te doen aan de ongelijkheid. De vraag is wanneer er weer bezuinigd moet worden.”

Wilma Kieskamp: “Als je echt iets wilt repareren aan de onderkant, moet je politiek hele andere keuzes maken om dat te kunnen financieren.”

Ondertussen wakkert de coronacrisis de ongelijkheid in Nederland verder aan. Vandaar de suggestie van Monique Kremer voor een solidariteitsheffing: laat de burgers, die minder gebukt gaan onder de gevolgen, bijdragen aan de steun voor de slachtoffers. Zoals de West-Duitsers na de hereniging de Oost-Duitsers steunden. Een coronabelasting: de crisis is ernstig genoeg voor een groots gebaar.

Monique Kremer is socioloog, bijzonder hoogleraar actief burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van de Adviesraad Migratie. Wilma Kieskamp is politiek redacteur van Trouw.

Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het grote twistpunt van de verkiezingen: Wie mag in ons land blijven en hoe moet hij of zij zich dan gedragen? De politieke partijen nemen uitgesproken standpunten in, maar de kiezers lijken gematigder. Hoe kan dat? Hierover praten Frits van Exter en Menno Hurenkamp in de derde aflevering van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ met Trouw-redacteur Wendelmoet Boersema en Naïma Azough, oud-politicus die nu op vele fronten maatschappelijk actief is.

Trouw berichtte deze week over onderzoek van Kieskompas waaruit onder andere blijkt dat een groot deel van de VVD-aanhang een minder streng migratie- en asielbeleid wil. Het valt Menno Hurenkamp dan ook op hoezeer de VVD probeert de PVV de wind uit de zeilen te nemen. ‘Als je het woord “streng” uit het verkiezingsprogramma schrapt, wordt het twintig procent korter.’

Wendelmoet Boersema verwacht dat het thema opnieuw een splijtzwam zal worden bij de formatieonderhandelingen. Wat eigenlijk vreemd is, want op dit moment is er geen vluchtelingencrisis, zoals zes jaar geleden. “Migratiebeleid is van oudsher een terrein waar realiteit en perceptie niet overeenkomen”, zegt oud-Kamerlid Naïma Azough.

Dan nog over het commentaar van Trouw, afgelopen zaterdag, waarin werd geopperd een juridisch onderzoek in te stellen naar mogelijkheden de PVV te verbieden omdat haar partijprogramma ongrondwettelijk is. Is dat een goed idee?

En moet 5 mei nu eindelijk de nationale feestdag worden of KetiKoti, de herdenking van de afschaffing van de slavernij? Dat partijen daar verschillend over denken, zegt misschien ook iets over de voortdurende zoektocht naar de Nederlandse identiteit.

Naïma Azough was tussen 2002 en 2010 lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks en is nu onder meer betrokken bij ‘Colourful People’, een recruitmentbureau dat werkt voor maatschappelijke instellingen die meer diversiteit in de leiding willen. Wendelmoet Boersema is politiek redacteur van Trouw. Zij houdt zich vooral bezig met migratie en asiel en volgt VVD, PVV en Forum voor Democratie.

Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De meeste politieke partijen willen meer doen voor het klimaat. Maar hoe voorkom je dat de lasten ongelijk worden verdeeld?

In de tweede aflevering van ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ spreken Menno Hurenkamp en Frits van Exter met milieuwetenschapper Heleen de Coninck en Niels Markus, politiek redacteur van Trouw. Is er een verband tussen de rellen van de laatste dagen en het klimaatdebat?

Heleen de Coninck vreest dat de onvrede toeneemt als de rekening voor het bestrijden van de klimaatcrisis onevenredig zwaar gaat drukken op mensen met lagere inkomens. Nederland heeft groene ambities, maar lijkt vooral voor de snelle winst te gaan in het terugdringen van de CO-2 uitstoot. Met het risico dat daar minder draagvlak voor is. Ze denkt dat het goed is als burgers, ook met een lager inkomen, mede-eigenaar kunnen worden van windturbines.

Niels Markus ziet dat de meeste partijen - PVV en Forum voor Democratie uitgezonderd - verder willen gaan in de klimaatdoelen. Uit onderzoek van Trouw blijkt dat vooral jongeren hier achter staan. Zij zijn ook sterker voorstander van kernenergie. Heleen de Coninck denkt dat nieuwe kerncentrales er alleen zullen komen als de overheid de bouw zwaar wil subsidiëren.

De epidemie laat volgens Menno Hurenkamp zien dat straffe maatregelen echt effect hebben op de uitstoot. Nederland zou met het steunen van bedrijven als KLM veel strengere milieuvoorwaarden moeten verbinden.

Heleen de Coninck is hoogleraar milieuwetenschap aan de Technische Universiteit Eindhoven. Zij is een van de auteurs van het klimaatrapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) dat in 2007 voor zijn werk de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. Niels Markus is politiek redacteur van Trouw, met het klimaat in zijn portefeuille. 

Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel kiezers zullen zich afvragen of een gang naar de stembus nu wel veilig is. Als zij het, ondanks alle maatregelen, niet aandurven - kan dat gevolgen hebben voor de uitslag. Hoe vrij en eerlijk kunnen de verkiezingen onder deze uitzonderlijke omstandigheden, zijn?

In de eerste aflevering van de reeks ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ bespreken Frits van Exter en Menno Hurenkamp met hun gasten wat de voor- en nadelen van uitstel kunnen zijn. En, als ze doorgaan, kunnen we het dan nog wel hebben over iets anders dan corona?

Als er op 17 maart toch wordt gestemd moeten de lijsttrekkers die nu volop in de weer zijn met de bestrijding van de coronacrisis ook met elkaar onderhandelen over de formatie van een nieuw kabinet. Maar als je de verkiezingen uitstelt zal een demissionair kabinet langer regeren dan sommige partijen wensen.

Sarah de Lange, hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, gaat er nog vanuit dat de verkiezingen gewoon door kunnen gaan. Ze is tevens lid van het hoofdstembureau in Amsterdam en heeft vertrouwen in de voorzorgsmaatregelen die nu getroffen worden. Ze vraagt zich wel af hoe de media de campagnes gaan verslaan. Moeten er niet afspraken komen om te voorkomen dat er tussentijds peilingen worden gepubliceerd in de drie dagen dat de stembureaus open zijn?

Bart Zuidervaart, chef van de politieke redactie van Trouw, kan zich voorstellen dat de media daar vrijwillig van afzien. Het valt hem op dat het in Den Haag heel stil is over de vraag of het op 17 maart wel kan doorgaan. De campagnes zullen zich nog meer dan anders afspelen op onze schermen. Sommige partijen hebben daarin een voordeel omdat ze goed bij kas zijn en bedreven zijn in het bereiken van kiezers op sociale media. Andere, meer traditionele partijen, kunnen op achterstand komen omdat hun vele vrijwilligers nu niet goed langs de deuren kunnen gaan

Het is ook de vraag of het bij de verkiezingen over andere thema’s gaat dan corona. Vaste ‘wijsneus’ Menno Hurenkamp (politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek) verwacht een grote tweestrijd tussen VVD en PVV, omdat zij het meest tegenover elkaar staan in het corona-beleid. Vooral de linkse oppositie zal meer moeite hebben om met een eigen verhaal daartussen te komen.

In tijden van crisis scharen burgers zich achter de leider, wie dat dan ook op dat moment is. En dat blijft, volgens De Lange vooralsnog het grote voordeel voor Mark Rutte.

Menno Hurenkamp vreest dat daardoor de grote vragen van de toeslagenaffaire ondergesneeuwd raken. Misschien is de situatie nu zo instabiel dat we over anderhalf jaar wel weer naar de stembus moeten.

Reageren? Mail met wijsneuzen@trouw.nl.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Natuurlijk, de coronacrisis en de nasleep van de toeslagenaffaire zullen hun stempel drukken op de verkiezingscampagnes. Maar er is meer; het klimaat natuurlijk, maar ook de toekomst van het onderwijs, de zorg, migratie, woningmarkt, Europa en meer.

Het zijn grote thema’s waarvoor keuzes moeten worden gemaakt. En dat begint bij de parlementsverkiezingen van 17 maart. Trouw gaat in aanloop naar de verkiezingen dieper in op die thema’s met reportages, analyses en eigen onderzoeken. 

Vanaf vrijdag 22 januari is er ook een speciale editie van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ waarin oud-hoofdredacteur Frits van Exter samen met politicoloog Menno Hurenkamp wekelijks in gesprek gaan met politiek redacteuren van Trouw. Hoe krijgen de lijsttrekkers hun boodschap voor het voetlicht ten tijde van een lock down? Wat zeggen ze, wat bedoelen ze en waar hoor je ze niet over?

Elke week is er een 'wijsneus' te gast, met de kennis en de ideeën om nader inzicht te bieden in de de grote vragen: hoe verminderen we kansenongelijkheid, maken we de zorg toekomstbestendig, verminderen we de CO2-uitstoot, bouwen wij betaalbare huizen en hoe vinden wij onze plek in een snel veranderende wereld?

Daarover spreken wij tot en met de verkiezingen onder andere met Sarah de Lange , Heleen de Coninck, Naima Azough, Monique Kremer,  Margo Trappenburg, Monika Sie Dihan Ho en Julia Wouters .

‘Wijsneuzen. de verkiezingen’ is vanaf vrijdag 22 januari elke week te beluisteren via de website van Trouw en alle bekende podcastadressen.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat burgers de afgelopen maanden veel vertrouwen hebben gehad in de aanpak van de corona-crisis door regering en parlement.

Burgers maken zich ook nog geen grote zorgen over een tweede golf, hoe die er ook uit mag zien. Maar het is een momentopname, en de vraag is of het vertrouwen en de saamhorigheid straks ook nog aanwezig zijn. Veel hangt af van het vermogen om lessen te trekken uit de afgelopen maanden. Want hoe tevreden we ook zijn, er gingen dingen mis.

In de vijftiende en voorlopig laatste aflevering van deze reeks Wijsneuzen gaan we te rade bij drie vrouwen die eerder te gast waren: onderwijzeres Debbie Dussel, huisarts Marjolein van Mesdag en hoogleraar leiderschap Janka Stoker. Zij geven praktische adviezen voor een betere bestrijding van een eventuele nieuwe crisis, landelijk of plaatselijk.

Journalist Frits van Exter en politicoloog Menno Hurenkamp vragen zich ook af waar het vertrouwen van de burger op is gebaseerd en hoe houdbaar dat is. En: Hoe volgzaam moeten media zijn in een crisis?

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voorlopig is Nederland uit de corona-crisis, maar de pandemie woedt verder in de rest van de wereld. Het einde is nog lang niet in zicht, zo waarschuwt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Eerder in Wijsneuzen constateerden Menno Hurenkamp en Frits van Exter al dat er van internationale samenwerking amper sprake is. Het is ieder voor zich. En daarin is de afgelopen maanden geen verandering gekomen.

De Verenigde Naties speelt geen rol van betekenis, de WHO ligt onder vuur van de VS. En de EU heeft de grootste moeite het eens te worden over steunmaatregelen voor de armere landen in het zuiden van Europa. Er is ook nog geen uitzicht op hulp voor de armste landen die door corona geheel ontwricht dreigen te raken en moeten vrezen voor hongersnood.

Nu Nederland de eerste fase van de crisis achter de rug heeft, is er hopelijk tijd om na te denken over de plek van het land in Europa en de wereld. Wat Menno betreft is de enige optie om aan te sluiten bij de initiatieven van Duitsland en Frankrijk om de Europese Unie te versterken - ook militair - wil het geen speelbal worden tussen China en de VS.

Menno Hurenkamp is politicoloog. Hij is verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Zijn thema is burgerschap. Frits van Exter is journalist en oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nu we volgens RIVM en kabinet ‘uit de acute crisis’ zijn, kunnen vele maatregelen al per 1 juli worden versoepeld. De verwarring wordt er niet per se minder om, maar we doen ons best, in de anderhalvemetersamenleving.

Belangrijker is nu misschien de vraag hoe we ons voorbereiden op een mogelijke tweede besmettingsgolf. Berichten uit het buitenland maken duidelijk wat Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, zei: ‘Wij kunnen wel klaar zijn met het virus, maar het virus is nog niet klaar met ons.’ Hij herinnerde eraan hoe Nederland na de watersnoodramp dijken bouwde om zich te beschermen. ‘Vandaag zijn wij samen die dijk die de tweede golf buiten de deur kan houden.’

Frits van Exter, voormalig hoofdredacteur van Trouw, en politicoloog Menno Hurenkamp vragen zich af of de dijk wel hoog genoeg is. Op die eerste golf bleek Nederland immers zo goed niet voorbereid. Wat ging mis en wat kunnen we ervan leren?

Het kabinet belooft een evaluatie, maar Menno vreest dat dat wat te vrijblijvend is. Volledige openheid van zaken is geboden om goed verantwoording af te leggen in belang van iedereen die door een nieuwe besmetting getroffen kan worden.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een crisis is voor een leider het moment zich te bewijzen. Hij, of zij, mag zeker in de eerste fase rekenen op steun, want wij willen allemaal dat iemand zegt wat er moet gebeuren.

Tegelijkertijd, blijkt uit onderzoeken, willen wij ook dat de leider empathie toont. Dat hij luistert en zich ons lot haast persoonlijk aantrekt.

Een goede leider heeft masculiene en feminiene kwaliteiten, zegt Janka Stoker, psycholoog en hoogleraar leiderschap en organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij heeft de afgelopen maanden nauwlettend in de gaten gehouden hoe leiders als Angela Merkel, Mark Rutte, Femke Halsema en de Nieuw Zeelandse premier Jacinda Ardern het doen. Stoker deed onderzoek naar de verwachtingen die mensen tijdens de crisis van hun leiders hebben. Zo denken managers misschien dat zij nu veel delegeren, maar mensen, die vanuit huis werken, ervaren nu vooral een wat directieve houding.

Stoker ziet in Mark Rutte bovenal een pragmatisch leider. Iemand die dicht bij de grond blijft en het niet zo moet hebben van vergezichten. Daar is hij al tien jaar succesvol in.

Het is de vraag of we nu andere kwaliteiten in een leider zoeken. Het gaat niet langer alleen om het beheersen van de corona-crisis maar ook om politieke keuzes over grote vraagstukken die daarmee samenhangen: economie, werk, zorg, onderwijs, klimaat, Europa. 

Ergens dit jaar moeten politieke partijen hun programma’s presenteren en hun leiders kiezen. Een softe macho maakt misschien de meeste kans een goed leider te zijn.

Dit is de twaalfde aflevering in een speciale reeks van Wijsneuzen, over burgers ten tijde van pandemie. Reacties zijn welkom via: wijsneuzen@trouw.nl. Frits van Exter is journalist en oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. 

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bijna drie maanden leken wij verenigd in onze aandacht voor de bestrijding van de coronacrisis. Nu de beperkende maatregelen geleidelijk worden opgeheven, is de polarisatie weer helemaal terug. Het favoriete twistpunt: de identiteitsvraag.

Aanjager is de verschrikkelijke dood van George Floyd in de VS. Ook in Nederland gingen duizenden de straat op om stil te staan bij zijn lot en bij het voortwoekeren van racisme in Amerika en in ons land. De burgemeester van Amsterdam greep niet in toen maandag te veel mensen te dicht op elkaar op de Dam demonstreerden.

De ophef daarover is tekenend voor het debat dat gedomineerd wordt door extremen. Maar misschien laten we ons wel teveel daardoor leiden. Premier Mark Rutte maakte woensdag duidelijk dat het in de hoofdstad niet goed is gegaan, maar ook dat hij de demonstranten snapt. De problemen met racisme zijn ook in ons land ‘systematisch’, zei hij. Denk aan de gelijke kansen in onderwijs, arbeidsmarkt, woningmarkt en ook aan het optreden van de politiek jegens mensen met een kleur.

Journalist Frits van Exter en politicoloog Menno Hurenkamp vragen zich af of dit een praatje voor de vaak is. Rutte heeft immers eerder nooit echt blijk gegeven van dit bewustzijn. Hij vond het debat over Zwarte Piet bijvoorbeeld onzin. Maar je zou ook kunnen betogen dat dit tenminste het begin is van de erkenning van een wezenlijk probleem.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de coronacrisis neemt de politiek ingrijpende besluiten. De miljarden vliegen over tafel. Maar is daarvoor niet een nieuw mandaat van de burger nodig? Waarom worden er geen vervroegde verkiezingen uitgeschreven?

In deze tiende aflevering van Wijsneuzen - over burgers in tijden van pandemie - spreken journalist Frits van Exter en politicoloog Menno Hurenkamp over de terugkeer van de polder. De regering laat zich nu door zowat alle maatschappelijke sectoren adviseren over de beste weg door deze crisis heen.

Een van de eerste kwam van een ‘denktank’, onder leiding van Marriëtte Hamer van de SER. Het is een lange lijst met vertrouwde ‘aandachtspunten’: die lang niet allemaal met elkaar te verzoenen zijn, en ook is er natuurlijk niet genoeg geld om alle zorgen weg te nemen.

Er moeten keuzes worden gemaakt. Er moeten heldere voorwaarden worden gesteld. Willen we gewoon doorvliegen met KLM of vinden we dat de verpleegkundigen en die andere helden van de corona betere arbeidsvoorwaarden moeten krijgen?

Frits verwijst naar de recente uitspraak van Gert-Jan Segers van de Christen-Unie in Trouw: het is nu tijd om het ‘roofkapitalisme’ in te tomen. Menno voegt daaraan toe dat het misschien ook tijd is de lijdzaamheid van het parlement te doorbreken. Waarom geen vervroegde verkiezingen? Laat de politiek een nieuw mandaat zoeken bij de burger voor de grote besluiten die genomen moeten worden.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De huisarts is de eerste lijn in de gezondheidszorg. Maar in de corona-crisis moest hij de patiënt vooral op afstand houden. Komt daar nu verandering in?

In de negende aflevering van Wijsneuzen, over burgers in tijden van pandemie is Marjolein van Mesdag, huisarts in Eindhoven, te gast. Journalist Frits van Exter en politicoloog Menno Hurenkamp blikken met haar terug op de eerste verwarrende corona-weken. De draaiboeken waren op orde, maar waar waren de mondkapjes?

Patiënten bestormden haar en haar collega’s met vragen, terwijl zij zelf ook nog zoveel vragen hadden. Hoe voorkomt een arts dat mensen hem besmetten of dat hij hen besmet? In de huisartsenpraktijk kwam alles op z’n kop te staan, maar het grootste gemis is nog steeds het rechtstreekse, menselijke, contact.

Marjolein van Mesdag zoekt nu naar een nieuw evenwicht in haar werk, waarbij zij soms een risico moet nemen. Zij vreest dat mensen de pandemie gaan onderschatten.

Dit is de negende aflevering in een speciale reeks van Wijsneuzen, over burgers ten tijde van pandemie. Reacties zijn welkom via: wijsneuzen@trouw.nl. 

Menno Hurenkamp is politicoloog. Hij is verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Zijn thema is burgerschap. Frits van Exter is journalist en oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter. Coördinatie Trouw: Joris Belgers

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je kunt niet álles aan de zelfredzaamheid van de burgers overlaten. En het is tijd dat ook de lokale democratie weer greep krijgt op de burgemeesters en hun noodverordeningen.

In deze achtste aflevering van Wijsneuzen over burgers ten tijde van pandemie, spreken Frits van Exter en Menno Hurenkamp over de verantwoordelijkheid die burgers moeten dragen om het stappenplan van de regering tot een goed einde te brengen.

Waar Mark Rutte in de eerste weken van de coronacrisis steeds zei dat het advies van de wetenschap leidend was voor het beleid, heeft de politiek de touwtjes weer in handen genomen om de burger het veelgevraagde perspectief te kunnen bieden. Maar die burger zal het vooral zelf moeten zien te ‘verdienen’.

De routekaart is knap ingewikkeld en op sommige punten tegenstrijdig. Het maakt in ieder geval Frits onzeker. Wat hem betreft is de wetenschap ook te snel naar het zijtoneel verwezen. Menno vindt dat je niet alles aan de zelfredzaamheid van burgers kunt overlaten. Hoe gaan we het straks in de openbare ruimte anders met elkaar redden? Bij de kapper zal het misschien wel lukken, maar in het openbaar vervoer? Zullen degenen met de grootste bek hun plek innemen ten koste van anderen?

Overigens zou het nu ook tijd moeten zijn om te stoppen met lokaal bestuur op basis van noodverordeningen. Menno is geschrokken van de ervaringen van raadsleden die buitenspel zijn gezet. De burgemeesters van de veiligheidsregio’s hebben veel macht naar zich toe getrokken, die zij in ‘het nieuwe normaal’ weer zo snel mogelijk moeten teruggeven.

Dit is de achtste aflevering in een speciale reeks van Wijsneuzen, over burgers ten tijde van pandemie. Reacties zijn welkom via: wijsneuzen@trouw.nl. 

Menno Hurenkamp is politicoloog. Hij is verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Zijn thema is burgerschap. Frits van Exter is journalist en oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter. Coördinatie Trouw: Joris Belgers.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de zevende aflevering maken journalist Frits van Exter en politicoloog Menno Hurenkamp een kleine, voorlopige balans op: wie doen het goed in deze tijd en wie hebben het zwaar te verduren?

De verkoper van paddenstoelen op de markt van Frits meldt een omzetstijging van zeventig procent. Het komt overeen met de resultaten van een onderzoek: kleine winkeliers met plaatselijke producten doen het goed. Menno haalt een ander onderzoek aan: in sommige buurten blijken mensen elkaar beter te steunen dan in andere.

Het valt ook op dat veel jongeren zich nu melden als vrijwilliger. Terwijl zij misschien wel de meeste reden hebben tot klagen. Omwille van de bescherming van ouderen staat hun leven nu stil. En het is opvallend dat hun lot weinig aandacht krijgt.

We zijn even niet meer zo geïnteresseerd in het wel en wee van Bekende Nederlanders. Wetenschappers zijn wél populair. Daar voelen ze zichzelf ook wel eens wat ongemakkelijk bij, omdat zij nu ook verantwoordelijk lijken voor alle maatregelen om het virus te bestrijden. Leunt de regering niet wat te zeer op de virologen?

En dan zijn er nog de grote techbedrijven, voor de crisis nog de boemannen van onze tijd. Nu zijn zij, net als de vakkenvullers in de supermarkt, helden. Hoe zouden we ons isolement kunnen volhouden als er geen internet was? Wij kunnen er blij mee zijn - maar zouden we misschien iets van hun miljardenwinsten kunnen reserveren voor het behoud van de cultuur waar we na corona weer van hopen te genieten?

Dit is de zevende aflevering in een speciale reeks van Wijsneuzen, over burgers in tijden van pandemie. Reacties zijn welkom via: wijsneuzen@trouw.nl. 

Menno Hurenkamp is politicoloog. Hij is verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Zijn thema is burgerschap. Frits van Exter is journalist en oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers.

Support the show.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op 11 mei gaan de basisscholen na twee maanden weer open. Het is een van de eerste kleine stapjes op de lange en kronkelige weg richting uitgang. 

Alle schoolinstellingen moesten hun deuren sluiten: niet omdat de wetenschappers dat per se wilden, maar omdat de maatschappelijke druk groot was. Sommige leraren en ouders hebben nog twijfels, kunnen de scholen wel open? Zij zien risico’s, voor zichzelf, hun naasten. De scholen gaan dan ook eerst nog maar half open - leraren die de afgelopen weken hun best hebben gedaan alle leerlingen via de laptop of tablet te bereiken, moeten zich nu voorbereiden op een veilige terugkeer.

In de zesde aflevering van Wijsneuzen Extra praten Frits van Exter en politicoloog Menno Hurenkamp hierover met Debbie Dussel, lerares aan de openbare basisschool Bijlmerhorst in Amsterdam-Zuidoost.

Zij maakt zich zorgen over de gevolgen van de coronacrisis voor leerlingen die toch al met een achterstand kampen. Soms ook omdat hun ouders minder goed in staat zijn ze bij de les te houden. Wat haar betreft moet haar school nu alle aandacht richten op de basisvakken, om de ongelijkheid zo klein mogelijk te maken.

Hoewel ze lerares is, spreekt ze liever niet over lessen die wij uit de crisis zouden moeten trekken. “Ik geloof wel dat er nu tenminste meer bewustzijn is dat er in de samenleving arme, werkende ouders zijn met kwetsbare kinderen.”

Debbie Dussel is een actieve pleitbezorger voor meer ruimte voor vakmanschap in het onderwijs. Ze twittert daar veel over: @Debdus.

Menno Hurenkamp is politicoloog. Hij is verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Zijn thema is burgerschap. Frits van Exter is journalist en oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / coördinatie Trouw: Joris Belgers. 

Support the show.

Support the show: http://www.trouw.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.