rynek główny

Symboliczne przejęcie przestrzeni zaczęło się już w pierwszych dniach września 1939 roku, kiedy nad Wawelem załopotała flaga ze swastyką. Dr Monika Rydiger i prof. Jacek Purchla opowiadają o przekształcaniu Krakowa we wzorowe niemieckie miasto na wschodzie za pomocą wizualnej propagandy – batalionów flag ze swastykami, plakatów, sloganów i umieszczanych wszędzie „gap”, czyli nazistowskiego orła. Przez szczekaczki puszczano muzykę marszową i podawano wyroki śmierci, zmieniano nazwy ulic, obalano pomniki i w wielu miejscach umieszczano plakietki „Nur für Deutsche”, zabraniające polskim mieszkańcom korzystania ze sklepów, lokali, tramwajów, nawet ławek miejskich czy parków. O  przytłaczającej obecności okupanta przypominały także nieustanne przemarsze i niemal teatralne obchody nazistowskich rocznic czy świąt, takich jak rocznica wybuchu wojny czy urodziny Adolfa Hitlera.

Powstały w ich miejsce modernistyczny budynek to z jednej strony pamiątka modernistycznej ekstrawagancji i uporu Adolfa Szyszko-Bohusza, z drugiej zapis długiej okupacyjnej nocy, które pozostawiła swoje ślady także przy Rynku Głównym. W okresie PRL-u istniał tutaj mityczny już dzisiaj kabaret Rio – lokal z dancingiem i striptizem – uosabiający marzenia Polaków o wolności i luksusie.

Kamienica jest soczewką skupiającą najważniejsze wątki z historii Krakowa, jest też sceną dla kilku miejskich legend. To tutaj mieszkał pan Twardowski, a diabeł Boruta kusił krakowskich centusiów swoimi skarbami. Pałac jest również miejscem, gdzie zaczęło się krakowskie budownictwo polokacyjne, a marszałek Piłsudski werbował swoich legionistów. Nic więc dziwnego, że właśnie tutaj znalazło swój dom Muzeum Krakowa, opiekujące się materialnym i niematerialnym dziedzictwem miasta.

Pałac przez wiele lat pełnił funkcje urzędowe – to tu mieszkali przedstawiciele władz austriackich po przyłączeniu miasta do monarchii habsburskiej, jednak znalazło się w nim miejsce również dla przedstawień teatralnych, restauracji i sklepu kolonialnego czy zakładu fotograficznego. Jednym z ciekawszych pomieszczeń jest sala ozdobiona przez Włodzimierza Tetmajera fryzem przedstawiającym legendę o mistrzu Twardowskim.

Położona u wylotu ul. Grodzkiej kamienica Hetmańska należy do jednych z najstarszych w mieście. Jej najbardziej reprezentacyjną częścią jest tzw. sala gotycka. Zbudowana pod koniec panowania Kazimierza Wielkiego, posiada gotyckie sklepienie krzyżowe ze zwornikami pięknie zdobionymi rzeźbami i herbami. Dziś cieszy oczy gości jednej z krakowskich restauracji. Jeszcze do niedawna kamienica była siedzibą księgarni Hetmańskiej – jednego z pierwszych w Krakowie miejsc, gdzie książki nie tylko można było kupić, ale też poczytać.

Historia znajdującej się u wylotu ul. Siennej kamienicy to nie tylko opowieść o architekturze i sztuce Młodej Polski, choć niektóre wnętrza opracował sam Józef Mehoffer. To przede wszystkim, pokazana na przykładzie jednej krakowskiej rodziny, historia emancypacji społeczności żydowskiej nie tylko w Krakowie, ale w całej Europie Środkowej.

Nazwa pochodziła jednak nie od jednej z ulubionych polskich zup, ale od Józefa Bartscha, kupca i właściciela budynku. Późniejsza nazwa – Czyncielówka pochodzi od nazwiska Józefa Czynciela, który przejął to miejsce po wielkim pożarze miasta w 1850 r.

Zasłynęła jako miejsce, gdzie przez lata mieszkał Stanisław Wyspiański. Właśnie tu, spoglądając przez okno na krakowski Rynek, napisał Wesele. Malowniczy dom obok kościoła Mariackiego pozwala nam przenieść się do czasów Młodej Polski oraz przypomnieć o burzliwych dziejach miasta w XIX wieku.

Wygląd tego średniowiecznego centrum handlowego przez lata zmienił się nie do poznania. W XVI wieku zniszczony przez pożar budynek odbudowano w duchu panującego wówczas w Europie renesansu. Dalsza historia przebudowy Sukiennic stanowi wstęp do uniwersalnej opowieści o narodach Europy Środkowej, które w drugiej połowie XIX wieku budowały swoje tożsamości i wspólnotowe symbole. Gdy motorem rozwoju miasta nie był już handel, ale kultura, zostały przekształcone w sanktuarium narodowej sztuki – pierwsze na ziemiach polskich Muzeum Narodowe.

Rynek Główny od wieków był scenerią życia duchowego miasta. Do dziś możemy podziwiać dwa stojące na nim kościoły. Ten najstarszy powstał jeszcze przed lokacją miasta na pamiątkę kazań, jakie głosił w Krakowie pierwszy polski święty. Jednak najbardziej znaną budowlą sakralną w obrębie Rynku jest monumentalny kościół Mariacki. To jedna z wizytówek miasta, a zarazem świadectwo rozwoju gotyku w Europie Środkowej. To właśnie z jednej z jego wież co godzinę rozbrzmiewa hejnał – przykład niematerialnego dziedzictwa miasta. Historia kościoła Mariackiego to jednak nie tylko architektura, ale też ludzie z nim związani. Najsłynniejszym z nich był norymberski rzeźbiarz Wit Stwosz, autor Ołtarza Mariackiego, jednego z najcenniejszych skarbów Krakowa.