385 - Jan de Koning en het verschil tussen een greppel en de laatste gracht

Politiek is 'Hollywood for ugly people'. En net als de wereld van het klatergoud kent ook die van het Binnenhof, Brussel en Washington DC juice channels, roddelmedia en fluistercampagnes.    

Deze kabinetsformatie levert fascinerende voorbeelden daarvan. Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren het hoe, wat en wie van roddel en achterklap als politiek wapen.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact op.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Wat moet je weten over de mechanismen van de politieke Roddel & Achterklap? Hoe leer je ze begrijpen en herkennen?       

1] Politiek is nog altijd een mannenwereld   

En dus horen bluf, haantjesgedrag en roddel er helemaal bij. Vrouwen in de politiek zijn veelal zakelijker en op de bal gericht. Dat irriteert dan ook nogal eens, vraag maar aan Sigrid Kaag.

Zowel bij 'functie elders' als bij de legendarische 'roddeltante' van de VS, FBI-directeur J. Edgar Hoover, speelde dat masculiene milieu nadrukkelijk een rol.     

2] Dictaturen kunnen niet zonder Roddel & Achterklap

Zonder vrije meningsvorming is het bestaan van fluistercircuits en speculatie cruciaal voor dictatoriale regimes en hun bevolking. Zowel in het Vaticaan als uit Nazi-Duitsland zijn daar onthutsende voorbeelden van. Zelfs over de dominante katholieke leider van het Binnenhof rond 1900!     

3] Ook voor Roddel & Achterklap heb je seizoenen  

Kandidaatstelling, demotie en promotie, 'de poppetjes', interne strijd binnen partijen zijn hoogtij van roddels, lekken en gefluister. Informateur Kim Putters kan erover meepraten.     

4] Roddel & Achterklap zijn functioneel  

En dus is de vraag steeds gewettigd: ‘cui bono?' Wie heeft baat bij wat?    

-Roddel & Achterklap is informatie 

En kennis is macht. Het is wisselgeld. Kijk hoe Mark Rutte na zijn persconferentie op vrijdag nog even een kleine nazit heeft en net die ene vraag of kwestie dieper aansnijdt.    

-Roddel & Achterklap wekt vertrouwen  

Je koopt er goodwill mee. Dát gebeurde tussen Dries van Agt en Hans Wiegel in 'Le Bistroquet'!    

-Roddel & Achterklap biedt schone handen  

"Je hebt het niet van mij", immers. Zoals Pieter Omtzigt drie media inseinde dat hij wegliep voordat NSC informateur Ronald Plasterk en de onderhandelingspartners ermee overrompelde. En zoals Hoover de Kennedy’s deelgenoot maakte van vunzige informatie die hen vooral ook zelf zou intimideren.    

-Roddel & Achterklap dient sluipmoordenaars  

Vraag maar aan Alexander Pechtold, Monica Lewinsky en Willy Brandt. En aan Mark Rutte en de CDA-campagne van 2021.   

Zulke fluistercampagnes kunnen als een boemerang terugslaan als het doelwit terug mept. Het lot van Elio di Rupo en Ed Nijpels is hier zeer leerzaam en dat van François Mitterrand niet minder.   

-Roddel & Achterklap schept afhankelijkheid  

Als je beiden iets sappigs weet heb je vaak een bodem voor een deal. Meestermanipulator LBJ verwerkte dit zelfs schaamteloos in zijn beroemdste speech tot het Congres.     

En denk niet dat Roddel & Achterklap iets van de verdorvenheid van deze tijd is. Aan elk hof, in elk kasteel en bij elke paus was het schering en inslag. Een furieuze Johan Remkes – je hoort hem aan het eind - was zich dat maar al te bewust!

***

Verder luisteren

400 - De kabinetsformatie als de kat van Schrödinger

376 - Het Haagse moeras, de rutteficatie van het Binnenhof

367 - Wantrouwen in de wandelgangen: het Binnenhof van moederschoot naar betonnen bunker

357 – Kabinetsformatie 2021: House of Cards aan het Binnenhof. Annemarie Jorritsma en de obsessie met Pieter Omtzigt

297 - De kwestie-Arib en de Tweede Kamer als prettig gestoorde anarchie

249 - Gedrag en omgangsvormen in de Tweede Kamer

230 - Kabinetsformatie 2021: De blunder van Segers en de geschiedenis van politiek lekken

180 - Kabinetsformatie 2021: Hoe Mark Rutte de eenzaamste man van het Binnenhof werd

16 - Johan Remkes wil de democratie redden

206 - 'Aardverschuiving': Michael Wolff over Donald Trumps laatste dagen als president. En: zijn bezoek aan Mar-a-Lago

319 - Lyndon B. Johnson, politiek genie en manipulator van de buitencategorie

47 - Adenauer, de eerste Kanzler

392 - 2024: triomf en tragedie in historie en actualiteit (over Willy Brandt)

45 - Liefdesbrieven van Mitterrand

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:30:34 – Deel 2

00:44:45 – Deel 3

01:43:29 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Negentiende-eeuwse procedures drukken weer hun stempel op de presidentsverkiezingen in Amerika, met op 5 maart 2024 Super Tuesday als eerste hoogtepunt. Van noordelijk Alaska tot Maine in New England en van Westkust gigant California tot zuidelijk gigant Texas stemmen de Democraten en Republikeinen in de voorverkiezingen voor hun favoriet in de eigen partij.

Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in historie en actualiteit van dit vierjaarlijks festijn. Met als gast Kenneth Manusama, auteur van het gloednieuwe boek Democratie van het Wilde Westen – recht, racisme en religie, een democratie onder druk.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact op.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Primaries en caucussen hebben vele boeiende aspecten en achtergronden. Het lijkt verrassend veel op hoe in Nederland van 1848 tot 1917 kandidaten werden geselecteerd. 'De kamers vol rook' van de negentiende eeuw - waarin deals gesloten werden en beslissingen genomen – zijn nog lang niet weg.

Toen de Verenigde Staten ontstonden was - naast vrijheid - ‘gelijkheid’ het motto. Kenneth Manusama schetst hoe feitelijk alleen witte mannen met bezit en sociale status meetelden als echte burgerij. Blijkbaar was niet iedereen 'een echte Amerikaan'. Sindsdien werd de slavernij afgeschaft en het kiesrecht uitgebreid. Maar niet iedereen was in de praktijk gelijk. Nog lang niet.

Met de verkiezing van Barack Obama begon een nieuw tijdperk. Minderheden eisten naast formele gelijkheid en rechten hun eigen stoel aan de tafel van de macht en een einde aan het paternalisme. De klassieke witte burgerij merkte nu pas echt dat zij niet meer de dominante meerderheid was. De Tea Party, ‘America First’ en ‘Make America Great Again’ zijn panische uitingen van dat gevoel van verlies.

Daarom gaan deze verkiezingen veel minder om het indrukwekkende succes van president Joe Biden met economie en werkgelegenheid. Biden zegt: het gaat om de ziel van Amerika. En oud-president Donald Trump belooft zijn aanhang: “Ik ben jullie wreker.”

***

Verder luisteren

De podcast van Kenneth Manusama en David de Bruijn: Amerikaanse toestanden

403 - Sam van Houten, een eeuw lang verrassend dwars

289 - Donald Trump als gevaar voor de democratie - Joe Biden en zijn strijd voor de ziel van Amerika

281 - Fourth of July: Amerika reisgids voor politieke junkies

206 - 'Aardverschuiving': Michael Wolff over Donald Trumps laatste dagen als president. En: zijn bezoek aan Mar-a-Lago

202 - 4th of July: Joe Biden in het spoor van LBJ (met als gast: Jan Paternotte)

185 - De Amerikaanse Burgeroorlog (1): Black Lives Matter en George Floyd, hoe de burgeroorlog op de VS nog altijd zijn stempel drukt

159 - Washington DC: na de afgang van Trump optimisme over Biden en Harris

150 - De memoires van Barack Obama

142 - De smerigste verkiezingscampagnes in de Amerikaanse geschiedenis

133 - Amerikaanse presidenten: boeken die je volgens PG móet lezen!

90 - Opmerkelijke voorverkiezingen in de Amerikaanse historie 

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:38:47 – Deel 2

00:59:33 – Deel 3

01:40:51 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Toen 1949 begon had Nederland net een nieuwe koningin, maar de relatie met de rest van de wereld was nog ‘oude politiek’. De strategie van Van Oldenbarnevelt, De Witt en de VOC domineerde nog: een mercantiele, maritieme, anti-continentale en antikatholieke geopolitiek van een koloniaal imperium dat 'neutraal' bleef.  

Eind 1949 was alles fundamenteel anders. Nederland was lid geworden van de NAVO, grootste militaire alliantie in de Europese geschiedenis. Het imperium was verloren, de neutraliteit verdwenen. Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in het wat en waarom van dat unieke jaar 1949.   

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Atlantische Commissie. En met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Zonder de Amerikaanse president Harry Truman en zijn onverwachte glorieuze herverkiezing in november 1948 was het allemaal niet gebeurd. Deze taaie realist lanceerde het concept van 'collectieve veiligheid' waarin vrije landen vrijwillig hun strategische kracht zouden gaan delen.

Dat deed hij bepaald niet zonder kille politieke calculaties, binnenslands en geopolitiek. Op 4 april 1949 tekende hij met Canada en een reeks Europese naties in Washington het NAVO-verdrag. We laten een stukje horen van zijn speech dat - als je niet beter wist - over 2024 en Oekraïne zou kunnen gaan.

Nederland was erbij vanaf dag één. Waarom eigenlijk? Omdat Truman Den Haag een strategische keus opdrong en er geen weg terug meer was. De NAVO was voor Nederland antikoloniaal en pro-continentaal. En de alliantie opende de route naar nog veel meer collectieve veiligheid. Rond kolen en staal, rond defensie en het delen van economische voorspoed.    

Truman wilde ook een krachtige Europese pijler binnen de NAVO. Daarin vonden de Franse visionair Jean Monnet en bondskanselier Konrad Adenauer van het nieuwe West-Duitsland elkaar. Toch liep dit in 1954 faliekant mis. De gevolgen hebben tot op de dag van vandaag zowel de NAVO als de Europese Unie ernstig benadeeld. De Europese parlementsverkiezingen in juni 2024 gaan in belangrijke mate over de vraag of partijen bereid zijn dat fiasco van 1954 goed te maken.

Voor Nederland en Europa werd 1949 het jaar van een fundamentele omslag. Nergens was dat zo voelbaar als bij de herdenking van 200 jaar Goethe. Terwijl in Frankfurt (in het westen) en in Weimar (in de DDR) diens humaniteit, vrijheidszin en artistieke inspiratie gevierd werd, voelde feestredenaar Thomas Mann dat naast een ‘schuldig verleden’ ook een IJzeren Gordijn werd opgetrokken.

Enkele dagen later testte Jozef Stalin de eerste Sovjet-atoombom. De Koude Oorlog was begonnen.

***

Verder kijken

1949 Footage of the original signing session of the North Atlantic Treaty

Introducing The Netherlands (The Atlantic Community Series - NATO Documentaries, 1955)

Thomas Mann besucht 1949 Deutschland

***

Verder luisteren

361 - Vilnius, juli 2023: NAVO-top in het oog van de storm

336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt

286 - Harry Truman

279 - Jaap de Hoop Scheffer over Poetin, Oekraïne, de NAVO en de toekomst van de EU 

273 - Opnieuw actueel: 75 jaar Marshall Plan

265 - Toetreding tot de NAVO, de reuzensprong van Finland

257 - Het machtige Rusland als mythe: hoe 'speciale militaire operaties' een fiasco werden

256 - Na de inval in Oekraïne: 'Nu serieus werk maken van Europese defensiesamenwerking'

163 - De ondergang van de Sovjet-Unie: hoe een wereldmacht verdampte

111 - De onverwachte herrijzenis van Helmut Kohl – en van Truman, Merkel en Rutte

107 - Jean Monnet, de vader van Europa

101 - 75 jaar bevrijding: De laatste dagen van Franklin D. Roosevelt

47 - Konrad Adenauer, de eerste bondskanselier

35 - Charles de Gaulle

31 - Jamie Shea, oud-woordvoerder van de NAVO

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:34:25 – Deel 2

00:57:38 – Deel 3

01:19:06 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Nu 150 jaar geleden nam het parlement een wet aan die in de Canon van de Geschiedenis kwam. Het Kinderwetje van Van Houten. De linksliberaal Sam van Houten was een begaafd en doeltreffend politicus. En hij maakte veel ruzie, polariseerde, agendeerde en schuurde. Coen Brummer schreef de eerste volwaardige biografie van deze dwarsdenker die met 85 nog een keer een Kamerzetel won. Jaap en PG duiken met hem in dat lange leven tussen 1837 en 1930.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

De jonge Sam liet al direct een brandende ambitie zien. Als wetenschapper, publicist en als politicus. Zijn doelwitten waren geen kleintjes: Adam Smith en Johan Rudolph Thorbecke. Hij vond hun liberalisme belegen en een rem op verdere maatschappelijke vernieuwing. De oude ‘Thor’ liet dat niet op zich zitten en poogde vergeefs de eigenwijze jonge geestverwant af te remmen.

Van Houten zou in onze tijd een zeer actieve sociale media en podcast politicus zijn geweest. Net als tijdgenoot Abraham Kuyper was hij onstuitbaar als publicist in alle media van die tijd, inclusief nieuwe, door hem zelf in leven geroepen tijdschriften en reeksen essays. En daarin pookte hij vele controverses op. Zowel binnen de eigen liberale kring als bij de bestrijding van socialisten en confessionelen. Van vrouwenemancipatie, geboortebeperking tot 'lijkverbranding' - op alle hypergevoelige onderwerpen van die tijd was hij een radicale secularist.

Desondanks wist hij op cruciale momenten verrassend pragmatisch te werk te gaan. Hoe hij zijn 'Kinderwetje' en de belangrijke doorbraak in het kiesrecht voor elkaar kreeg doet denken aan zowel Jan de Koning als aan de latere geestverwant Hans van Mierlo: “De revolutie maken voordat die uitbreekt.” Van Houtens lange politieke leven is vol verrassingen en leert ons hoe het Binnenhof destijds functioneerde. Het districtenstelsel speelde daarbij een essentiële rol. En wie wil snappen hoe 'extraparlementaire’ kabinetten in de praktijk echt werken, kan hier fraaie verhalen en voorbeelden vinden.

Veel latere politici hadden wel iets van Van Houten. Frits Bolkestein bijvoorbeeld. Of Ronald Plasterk. Omdat hij als liberaal de massademocratie verwierp schoof hij op zijn oude dag steeds verder naar rechts. Hij zag zelfs heel even wel wat in de reactionaire gedachten van Mussolini. Een polariserend individualist bleef hij zijn hele leven.

***

Verder lezen

Coen Brummer - Sam van Houten tegen de rest

Tip van PG aan het einde van de aflevering: Sybrand Buma - Wiardus Willem Buma en het geheugen van Friesland

***

Verder luisteren

60 - Coen Brummer & Daniël Boomsma: De canon van het sociaal-liberalisme

07 - Coen Brummer over de koers van Rob Jetten

48 - Adam Smith en de welvaart van landen

274 - Thorbecke, denker en doener

50 - De politieke strijd om de vrijheid van onderwijs

339 - De negentiende eeuw van Bismarck

303 - Bijzondere Britse premiers (oa Disraeli)

161 - Hans van Mierlo, een politieke popster

32 - Gesprek met Frits Bolkestein

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:31:35 – Deel 2

01:01:42 – Deel 3

01:38:11 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kim Putters is als een soort derde verkenner aan de slag in een formatie die 'appeltje eitje' was volgens zijn voorganger Ronald Plasterk. Drie maanden na de zo duidelijk geachte uitslag van de Kamerverkiezingen lijkt ongeveer alles anders dan op de ochtend van 23 november. Jaap Jansen en PG Kroeger onderzoeken hoe dat kan.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

1) PVV

De grote winnaar blijkt de grote verliezer. Al direct - met verkenner Gom van Strien - bleek Geert Wilders de greep op de formatie kwijt. De partij die het voortouw mocht nemen kreeg alle ruimte maar bakt er niets van. De Kamerfractie vertoont onthutsende trekjes en de noodzakelijke bondgenoten zijn afgestoten in plaats van comfort gegeven. En als Mark Rutte binnenkort ook nog vertrekt, wat dreigt er dan?

2) GroenLinks-PvdA

De nieuwe combinatie won, maar onvoldoende. Opvallend is de discipline waarmee het oud-linkse recept der zuurheid vermeden wordt. Opmerkelijk is ook de coherentie van de nieuwe fractie. De fractie vermijdt 'bloedgroepen' en positioneert zich als de loyaalste partner van Rutte IV. Machiavelli is in Frans Timmermans gevaren, gecombineerd met het geduld van Bruce de Haai.

3) VVD

De verliezer speelt een zwakke kaart en moet dus gokken en zwenken in het pokerspel. Dat lukt warempel. Dilan Yesilgöz leeft nog en paradeert richting het Torentje om daar als eerste vrouw geschiedenis te schrijven. Als enige regeerbekwame van de ‘rechtse vier’ zullen de liberalen een hoge prijs vragen voor hun deelname.

4) NSC

Pieter Omtzigt was onduidelijk, onhandig en niet netjes, erkennen ze zelf. De achterban loopt massaal weg. Nieuw Sociaal Contract vervreemdde in enkele weken alle bondgenoten. De leden snappen niets van de manoeuvres en de voorgespiegelde strategie. Putters moet ze ‘tot duidelijkheid dwingen’, erkent de partijtop. Wat als ook hij faalt? 

5] BBB

De partij van Caroline van der Plas leek een winnaar, maar werd funest geraakt door de ‘boerenprotesten' van extreemrechts. Inhoudelijk komt de fractie niet veel verder dan een bijwagenrol naast de PVV en conflicten in de Kamer over wolven, stikstof, veestapel, Oekraïne en ‘gratis bier’ - ook met NSC en PVV – doen zich voor in bijna elk debat.

6) D66

Pijnlijk voor de sociaalliberalen is de duiventil van hun bewindslieden, die duidt op weinig coherentie en veel individualisme. Aanvoerder Rob Jetten lijkt het niettemin weinig te deren. In de grote debatten ontpopt hij zich als de oppositieleider en kaapte zelfs het thema van 'financiële degelijkheid' uit handen van VVD en NSC. In het Europees Parlement kon D66 de VVD pijnlijk laten bloeden voor een alliantie met de PVV.

7) CDA

De drastische nederlaag maakt deze partij niet verbitterd. Het positivisme rond de person, stijl en kwaliteiten van Henri Bontenbal bleek bovendien allerminst voorbij na de campagne, eerder integendeel. De jonge, gretige fractie moet zich nu op de inhoud onderscheidend bewijzen. De nieuwe partijvoorzitter en de evaluatiecommissie zullen niettemin harde noten moeten kraken om het CDA te laten overleven.

8) Kim Putters

Terwijl elke partij zich drie maanden na 22 november geheel anders lijkt te ontwikkelen dan toen verwacht, moet informateur Putters iets verrichten waar nu juist de SER als ultiem polderinstituut niet voor opgericht is. Geen gedegen stappen naar bestaanszekerheid voor iedereen - Putters is ook nog hoogleraar Brede Welvaart in Tilburg! - maar zoeken naar theoretische structuren.

In de kern gaat het erom in de Babylonische spraakverwarring rond 'de vorm' een uitweg te vinden, terwijl in de campagne alle partijen voortdurend beweerden dat het om de inhoud ging. Jaap en PG lopen daarom ook zelf even rond in het doolhof der extraparlementaire constructies en ontdekken daar een bijna Van Mierlo-achtige paradox.

“Zwei Seelen, ach, wohnen in meiner Brust”, dichtte Goethe in Faust over deze situatie...

***

Verder lezen

Simon Otjes - Wat betekent een extraparlementair kabinet in de praktijk? (Stuk Rood Vlees, 20 februari 2024)

***

Verder kijken

Voorbestemd om te falen: de onmogelijke paringsdans tussen PVV en NSC (Left Laser, 20 februari 2024)

***

Verder luisteren

400 - De kabinetsformatie als de kat van Schrödinger

398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt

396 – Waarom kabinetsformaties vaak zo tergend lang en stroperig zijn

393 - Op naar een extraparlementair kabinet!

390 - Kabinetsformatie 2023: Het ethos van de haai

388 - Kabinetsformatie 2023: de lucht is geklaard, vier partijen kunnen met elkaar verder

386 – Ronald Plasterk, een verkenner met passie

384 - De overrompelende overwinning van Geert Wilders. Opnieuw slaat Nederland een onbekende weg in

372 - Nieuwe partijen als Nederlandse traditie - en de afgrond die altijd weer dreigt

362 - Wordt Dilan Yeşilgöz de Ad Melkert van 2023? Opmerkelijke overeenkomsten met het omwentelingsjaar 2002

343 - Quo Vadis CDA?

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:40:00 – Deel 2

00:58:13 – Deel 3

01:38:00 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Op 5 februari 2024 stierf oud-premier Dries van Agt. Hand in hand met zijn onafscheidelijke Eugenie, beiden 93 jaar oud geworden. Zijn lange, kleurrijke leven en een opmerkelijke politieke loopbaan in ons land, Europa en wereldwijd zijn reden genoeg voor Jaap Jansen en PG Kroeger om bij dit moment respectvol stil te staan.   

Maar er is meer. In 2008 sprak Jaap een uur lang met Van Agt op de inmiddels bijna vergeten tv-zender Het Gesprek. Ongekend openhartig, soms fel, soms olijk, vaak wijs maar nooit saai of met meel in de mond vertelde hij over hoogte- en dieptepunten in dat lange leven. Over zijn eerste blunder en politieke moed. En natuurlijk ook over Eugenie: "In alle opzichten mijn meerdere."   

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Jaap en PG luisteren met jou naar dit adembenemende gesprek, waarin bijna een eeuw van historie, cultuur, samenleving en veranderingen in ons land voorbijkomen. Met koetsjes voor de preses van de studenten en Dries als ‘de eerste feminist’. Veel tijdgenoten van Van Agt komen langs, niet allemaal even vleiend geportretteerd.    

En tussendoor leren we Van Agt met zijn ongebruikelijke, verrassende, complexe, poëtische en zo nodig spijkerharde kenmerken heel goed kennen. ‘Carnavalesk en speels’, met een ‘neurotisch perfectionisme’ begiftigd en politiek voor zijn CDA ‘een restkeuze’ als eerste aanvoerder.   

Dries van Agt vertelt verrassend intiem over zijn jeugd, zijn koppige drift, de zwaarmoedigheid en erger van zijn moeder en de onbekommerde levensvreugde van zijn vader. En dat hij wellicht toch veel van zijn moeder in zichzelf herkent. Zijn neiging tot literair perfectionisme en kleurrijke taal hoort daarbij. Beide dwongen hem zijn emoties ‘een breidel’ op te leggen en in precisie zowel te verhullen als hen schwung en magie mee te geven.

PG noteert tussendoor hoe die breidel werkte. Zij was trouwens behulpzaam bij Van Agts doordachte pose als de zwierige, niet al te ijverige, laat staan fanatieke zuiderling.

Uit andere en opvallende bronnen laat hij zien dat Van Agt bij al die schijnbare onbekommerdheid een politicus van krachtige focus, wilskracht, onderhandelingstalenten en wereldwijd zelfs hooggeachte kwaliteiten was. Een gesprek met Bill Clinton, Jacques Delors en Helmut Kohl in Berlijn liet dat ineens glashelder zien. Evenals zijn terloopse opmerking dat hij - hoogbejaard - nog gefietst had naar Kyiv.   

Het gesprek laat ook heel helder horen dat enkele van zijn tijdgenoten in de politiek een onuitwisbare rol speelden. De namen en de unieke persoonlijkheden van Ruud Lubbers en Joop den Uyl springen er in zijn dialoog met Jaap uit, met een allesbehalve kritiekloze bewondering voor hun klasse.  

Uitzonderlijk in dit gesprek is Van Agts openhartigheid over de Oranjes. De toestanden in en rond het Lockheed-schandaal en de dreigementen van Beatrix daarbij komen aan de orde. Niet minder de grote moeite die Juliana met haar CDA-premier bleek te hebben.    

In de huidige kabinetsformatie, het polarisatieklimaat van nu en zelfs bij benoemingen in de top van de EU of de NAVO herkennen we plotsklaps dingen waar Dries van Agt op geheel eigen wijze allesbehalve discreet over vertelt. 

Sapristi, amice!

***

Verder lezen

Van Agt. Tour de force. Biografie door Peter Bootsma, Peter van Griensven, Johan van Merriënboer 

PG Kroeger - Stoutmoedig en standvastig. In memoriam Dries van Agt

***

Verder luisteren

164 - Dries van Agt 90 - Eigenzinnig politicus, paradijsvogel, wereldburger (2 uur over Van Agt)

119 - Elke machtsoverdracht in het CDA is een drama

153 - Het CDA en de tand des tijds

213 - Van Agt/Den Uyl/Terlouw (1981), de verschrikkelijkste kabinetsformatie ooit

127 - De geheime politieke memoires van Ruud Lubbers

351 - Politiek als hartstocht: drie jonge bewindslieden uit het kabinet-Den Uyl vijftig jaar later

124 - 95 jaar Jacques Delors

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:24:29 – Deel 2

00:39:07 – Deel 3

01:17:46 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Soms kan verwarring helderheid bieden. Dat was de onverwachte uitkomst van het debat in de Tweede Kamer over het eindverslag van informateur Ronald Plasterk. Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren wat er in dat document staat, wat in het debat gebeurde en wat het nu eigenlijk betekende.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Erwin Schrödinger, een Weense Nobelprijswinnaar en natuurkundige kwam met een gedachtenexperiment over de raadselen van de kwantummechanica. Dat gaat over een doos met daarin een kat. "Zolang de doos dicht is, kan de kat tegelijkertijd zowel in leven zijn als dood. Zolang er geen observatie mogelijk is, is het niet anders te zeggen." Bèta Henri Bontenbal (CDA) kwam met de observatie dat medebèta Plasterk zo'n experiment was gaan doen.

Die vrolijk-verfijnde analogie was een van de weinige lichte toetsen in het Kamerdebat van 14 februari 2024. Het eindverslag van de informateur bevatte ten diepste maar één mededeling: hij was niet geslaagd overeenstemming te bereiken. Geert Wilders (PVV) liet meteen blijken dat zijn instemming met de 'basislijn' rond de grondrechten ook inhield dat hij zijn haatdragende uitlatingen over de Islam nu nóg meer gelegitimeerd zag.

De PVV-leider, Dilan Yesilgöz (VVD), Caroline van er Plas (BBB) en de oud-informateur maakten NSC-aanvoerder Pieter Omtzigt scherpe en buitengewoon harde verwijten. Zelf liet hij zich evenmin onbetuigd. Dit leidde tot een ongekend felle woordenstrijd met D66-chef Rob Jetten die als lid van het kabinet de eer verdedigde van zijn ambtelijke staf en de collega's in de ministerraad.

De verwarring groeide doordat elke fractie een andere interpretatie ontwikkelde van het type kabinet dat nu nog haalbaar kan zijn. Wilders stelde dat Plasterk had verboden over nu juist dát thema te onderhandelen en daardoor ontstond de impasse.

Een knappe interruptie van DENK-fractieleider Stephan van Baarle die Omtzigt deed onthullen wat in zijn ‘ideale wereld’ de uitkomst zou zijn: een positie voor hemzelf en NSC die nog het meest doet denken aan die van Sybrand Buma en zijn CDA-fractie tijdens Rutte II (waar Omtzigt in zat).

Wilders' voorstel om SER-voorzitter Kim Putters nu als informateur aan te stellen kon niet verhullen dat ook hij geen idee had hoe nu verder. De reacties van Plasterk boden weinig verheldering. Zijn verwijten naar Omtzigt en leutig bedoelde stekeligheden naar de PvdA en Frans Timmermans lieten zien dat hij zijn rol als columnist alweer opgepakt had.

Kim Putters is nu belast met wat Helmut Kohl ‘ein Himmelfahrtskommando’ zou noemen, zegt PG. Hij is geen 'tweede verkenner' à la de geflopte PVV-senator Gom van Strien. Daarvoor is er sinds diens sneven teveel narigheid bovengekomen. 'Relatietherapie lijkt gewenst' spotte Rob Jetten.

Gelukkig kan Putters teruggrijpen op zijn eigen verfijnde analyse van het maken van een regeerakkoord. Die gaf hij in Betrouwbare Bronnen aflevering 25, nu vijf jaar geleden.

***

Verder kijken

Het debat over het eindverslag van informateur Ronald Plasterk

***

Verder lezen

De brief van Buma

***

Verder luisteren

398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt

396 – Waarom kabinetsformaties vaak zo tergend lang en stroperig zijn

393 - Op naar een extraparlementair kabinet!

390 - Kabinetsformatie 2023: Het ethos van de haai

388 - Kabinetsformatie 2023: de lucht is geklaard, vier partijen kunnen met elkaar verder

386 – Ronald Plasterk, een verkenner met passie

384 - De overrompelende overwinning van Geert Wilders. Opnieuw slaat Nederland een onbekende weg in

330 – Politieke paradoxen. Lessen uit de kabinetsformatie van 2021

224 - Kabinetsformatie 2021: Het ongeduld van Mariëtte Hamer

210 - Kabinetsformatie 2021: Herman Tjeenk Willink over het verval van de democratische rechtsorde

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:26:50 – Deel 2

00:44:42 – Deel 3

01:03:17 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Terwijl er in NL voorlopig nog geen kabinet is, hebben ze in Duitsland sinds ruim 2 jaar een coalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberalen: SPD, Bundnis ‘90/Die Grünen en FDP. Maar het gaat niet goed met de Duitse economie. Die krimpt. Burgers zijn ontevreden. De oppositie groeit in de peilingen en de steun voor de drie coalitiepartijen neemt fors af – helemaal voor de FDP van minister van Financiën Christian Lindner: zijn partij, die in 2021 nog 12 procent haalde - dreigt onder de kiesdrempel van 5 procent te komen. Als dat gebeurt, verdwijnt de partij uit de Bondsdag.

Als ze in Duitsland hoesten, worden wij verkouden. Wat in Duitsland gebeurt, is ook van levensbelang voor Europa. Want in de EU is Duitsland samen met Frankrijk de motor. Als die stilstaat, stopt alles. Voor Jaap Jansen en PG Kroeger alle reden om te praten met Otto Fricke, gezaghebbend lid van de Duitse Bondsdag. Voor de liberale FDP is hij woordvoerder begroting en financiën. Als groot kenner en vriend van Nederland draait hij er niet omheen als het gaat over de Nederlandse kabinetsformatie, VVD-leider Dilan Yesligöz, de toekomst van premier Mark Rutte en uiteraard de grote spanningen in de coalitie van bondskanselier Olaf Scholz.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Fricke benadrukt dat Europa zich nu al bewust moet zijn wat het te wachten staat als de Amerikanen Donald Trump opnieuw kiezen. "Dan hebben wij ander leiderschap nodig" dan de moeizame communicatie waarmee Scholz opvalt.

Kern van het probleem in Duitsland is volgens Fricke het feit dat de oorlog en de daaraan verbonden energiecrisis het intelligente compromis van de driepartijencoalitie onderuithaalde. Het evenwicht is zoek. Hierdoor is ook energie-intensieve Duitse metaalindustrie zwaar getroffen. Energie en investeringen werden beiden schaars en duur. De energietransitie in Nederland ziet hij als voorbeeld hoe het beter kan. Nederland begon vrij traag, maar heeft met zijn diversificatie-aanpak een grote inhaalslag gemaakt richting Co2-reductie.

Van de moeilijkheden in de Duitse coalitie profiteert niet alleen de oppostie van CDU/CSU, maar ook de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland. Ook Fricke demonstreerde tegen de AfD en voor democratie en rechtsstaat. Hij verwijt de AfD – en ook de christendemocraten die vorige week met een twaalfpuntenplan kwamen - ‘Frei Bier für Alle'.

Geen wonder dat Fricke buitengewoon meeleeft met zijn liberale vrienden in ons land. Over de politieke koers van Dilan Yesilgöz is hij vlijmscherp. Nee, hij zou geen kandidaat willen zijn als zijn partij de deur zou openzetten naar een PVV of AfD. Maar nu - na de verkiezingen - vindt hij dat de PVV dan ook maar uitgedaagd moet worden te leveren'. "Het gaat om wat er in het regeerakkoord staat. Maar zodra zo'n partij de grondrechten aantast, moet je meteen stoppen met de coalitie."

Een kabinet onder leiding van Geert Wilders en de zijnen zal in het begin heel schadelijk zijn voor Nederland in Europa en wereldwijd. Maar Fricke wijst er ook op hoe de Italiaanse premier Giorgia Meloni inmiddels binnen de EU opereert. Haar regering kan anders niets uitrichten.

Over Mark Rutte vertelt Otto Fricke vanuit een jarenlange vriendschap. Hij zou niet verast zijn als Rutte zijn ambitie voor de NAVO toch nog inruilt voor leiderschap in de EU. Fricke waardeert Europese-Commissiepresident Ursula von der Leyen, maar gunt haar geen tweede termijn.

***

Verder kijken

Scholz: "Rechtsextremisten greifen unsere Demokratie an"

Website Otto Fricke

***

Verder luisteren

366 - De zieke man van Europa: hoe komt Duitsland uit de economische verlamming?

331 – De Groenen 40 jaar in de Bondsdag: van ‘narrenschip’ naar solide regeringspartij

321 - Umwertung aller Werte - Parijs en Berlijn van elkaar vervreemd op hun eigen feest

304 - Waarom Nederland een Wet op de politieke partijen nodig heeft en wat we hierbij kunnen leren van Duitsland

302 - De Frans-Duitse motor hapert. Gesprek met Bondsdaglid Otto Fricke

290 - Bondskanselier Olaf Scholz en de razendsnelle ontwikkeling van de EU

260 - De toesprakentournee van Volodimir Zelenski en de worsteling van de SPD met de erfenis van Brandt en Schröder

248 - Oekraïne en de eeuwenoude vriendschap tussen Duitsland en Rusland

233 - Kabinetsformatie 2021: Otto Fricke over de Europese ambities van de nieuwe Duitse regering

218 - Angela Merkel, een bijzondere bondskanselier - gesprek met biograaf Ralph Bollmann

205 – Bondsdagverkiezingen 2021: invloedrijke liberaal Otto Fricke blikt vooruit

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:35:29 - Deel 2

01:05:56 - Deel 3

01:49:12 - Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Pieter Omtzigt (NSC) ziet er geen heil meer in met PVV, VVD en BBB onder leiding van informateur Ronald Plasterk formatiegesprekken te voeren. Zoiets is in de historie van Nederlandse formaties bepaald niet ongewoon. De wijze waarop het gebeurt is eigenlijk altijd uniek, zoals nu met de symbolische lege stoel. Jaap Jansen en PG Kroeger verbinden in deze aflevering de actuele perikelen rond de tafel van Plasterk met eerdere herkenbare en leerzame formatiebreuken.

***

Betrouwbare Bronnen is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Deze aflevering bevat een advertentie van voor Eneco. Ga naar eneco.nl/test om te zien of Eneco Dynamisch bij jou past.

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Het begon met Gom, maar die lijm hechtte niet erg. Het is eigenlijk verbluffend hoe de PVV vanaf dag 1 na Wilders’ electorale triomf faalt in de rol van leidende partij in het proces van coalitievorming en opbouw van politiek vertrouwen. Ook VVD, NSC en BBB blijken vanaf de start te worstelen met hun rollen. Dit laat nog eens zien hoe wezenlijk en zeldzaam het vernuft is van ervaren informateurs als Jan de Koning, Herman Tjeenk Willink, Mariëtte Hamer en Johan Remkes.

Na het kerstreces begon de fase van 'het proeven van elkaars nieren'. Hoewel Telegraaf-columnist Plasterk stelde dat deze formatie appeltje eitje zou moeten zijn, ging het hier al direct mis. De cruciale discipline van radiostilte in combinatie met heldere focus op inhoudelijke thema's en empathie voor elkaars drijfveren ontbrak.

Onhelderheid over de financiële omstandigheden speelde vanaf het begin parten. Het leidde tot het hijsen van de stormbal op het VVD-congres en de eis vanuit NSC meer cijfers en stukken te zien.

We vertellen hoe zulke stukken voor de formatietafel tot stand komen en wat hun aard en bedoeling is. Het duidt erop dat de schrikreacties bij NSC wellicht meer een uitvlucht dan een nuchtere inhoudelijke analyse inhielden. Opmerkelijk, want dat was in het CDA twintig jaar het specialisme van Kamerlid Omtzigt.

In een sfeer van groeiend wantrouwen gebeurde iets heel klassieks. Shit happens - in dit geval de mest van Farmers Defence Force. Het is eigenaardig hoe een Duitse bezuiniging leidde tot oproer op Nederlandse snelwegen. De schade raakte ook de tafel van Plasterk. In de onderlinge communicatie van de vier partijen ontplofte het zo broze vertrouwen. Mark van den Oever werd de Piet Reckman van 2024. 1977 kwam weer eens langs in Den Haag.

Wat nu? Het eindverslag van Plasterk wordt historisch. Want hij zal moeten noteren dat er geen akkoord is als er geen akkoord over het geheel is. PVV, VVD en BBB zullen met NSC geen gedoog-constructie meer aandurven. Omtzigts wens van een brede coalitie op afstand van de Kamer zal de anderen nu nog minder aanspreken.

Er zit maar één ding op. Omtzigt moet zélf informateur worden en zijn coalitiewens helder definiëren in gesprekken met alle fractieleiders. Net als PvdA’er Wim Kok in 1994 zou hij aan de hand daarvan een regeerakkoord moeten schrijven dat een brede groep constructieve partijen aanspreekt.

***

Verder lezen

Brief aan de leden van NSC, 6 februari 2024

Website kabinetsformatie

***

Verder luisteren

396 – Waarom kabinetsformaties vaak zo tergend lang en stroperig zijn

393 - Op naar een extraparlementair kabinet!

390 - Kabinetsformatie 2023: Het ethos van de haai

388 - Kabinetsformatie 2023: de lucht is geklaard, vier partijen kunnen met elkaar verder

386 – Ronald Plasterk, een verkenner met passie

384 - De overrompelende overwinning van Geert Wilders. Opnieuw slaat Nederland een onbekende weg in

357 – Kabinetsformatie 2021: House of Cards aan het Binnenhof. Annemarie Jorritsma en de obsessie met Pieter Omtzigt

330 – Politieke paradoxen. Lessen uit de kabinetsformatie van 2021

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:39:51 – Deel 2

01:03:08 – Deel 3

01:35:35 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Hij was overal bij. Op alle cruciale momenten van de strijd om de onafhankelijkheid van Amerika was Benjamin Franklin present: politiek en diplomatiek een sleutelfiguur. De tweede aflevering in de serie '250 Jaar Verenigde Staten van Amerika' belicht zijn lange leven, zijn successen en nederlagen; ondernemerschap, creativiteit en charme.

Franklin beleefde heel de 18e eeuw van verlichting, revolutie en globalisering: hij leefde van 1706 tot 1790. Jaap Jansen en PG Kroeger vertellen over de energieke tiener, de selfmade man, de geleerde en uitvinder die de beroemdste Amerikaan van zijn tijd werd. Hij was de Rupert Murdoch van zijn eeuw.  

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Als Amerikaans onderdaan van de Britse Kroon was hij trots op die status. Hij wist als ondernemer en publiek functionaris daar ook zeer van de profiteren. Benjamin Franklin begreep de economische en geopolitieke potentie van die interne markt van Brits Amerika als geen ander. Hij deed verwoede pogingen om die toekomst een gezamenlijk succes te maken. Altijd tot eer van koning George III.

Franklin werd de hoofdlobbyist van Amerika in Londen en moest ontdekken dat hij daarin zeker overwinningen boekte, maar de tijdgeest werkte tegen hem. Na de Boston Tea Party deed hij een ultieme verzoeningspoging, maar werd als oud vuil behandeld. Bitter ging hij terug naar Philadelphia en werd een van de leidende rebellen.

Zijn visie op vrijheid, soevereiniteit, democratie en verantwoord koningschap - en zijn scherpe blik op ondernemerschap en economie! - diepten zich in de decennia uit. Ze zijn ook nu weer actueel en verrassend.

Als oude man wist hij voor zijn land nog een keer te schitteren. Hij veroverde de harten van modieus en sexy Parijs door een uitgekiende imagostrategie. Hij kon de Franse regering zeer machiavellistisch verleiden tot steun aan de rebellen. 'Le Génie Franklin' is er tot vandaag een begrip, wat een reusachtig standbeeld tegenover de Eiffel Toren bewijst!

Hoogbejaard was hij present in Philadelphia bij het opstellen van de Constitutie van 1787. Ook toen wist hij met enkele oneliners weer geschiedenis te schrijven. Nancy Pelosi citeerde hem zelfs nog in de belangrijkste speech van haar leven op 24 september 2019. 

***

Verder luisteren

382 - 250 jaar Verenigde Staten: de Boston Tea Party en de rechtsbescherming van belastingbetalers in Nederland

363 - Extra zomeraflevering: PG tipt boeken! (over de biografie van George III door Andrew Roberts)

289 - Donald Trump als gevaar voor de democratie - Joe Biden en zijn strijd voor de ziel van Amerika

281 - Fourth of July: Amerika reisgids voor politieke junkies

138 - In het voetspoor van Amerikaanse Presidenten in Nederland

121 - 4th of July special: Zakenlui als president van Amerika

115 - Thomas Paine en De Rechten van de mens

57 - Alexis de Tocqueville wilde Amerika begrijpen

48 - Adam Smith en de welvaart van landen

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:26:45 – Deel 2

00:50:30 – Deel 3

01:15:28 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.