De koningshuizen van de Lage Landen

België bleek zijn reputatie alle eer aan te doen van een land met wegen vol putten, en die putten verplaatsen zich 's nachts. Door uit te leggen hoe dat komt, sneuvelde hopelijk het cliché dat België voor Nederlanders niet te begrijpen is. Omgekeerd heeft de podcast de luisteraars in het land met de byzantijnse staatshervormingen hopelijk geleerd dat 'Ollanders er net als de buren ten zuiden van Hazeldonk liederlijk op los blunderen.

'Ollanders er net als de buren ten zuiden van Hazeldonk liederlijk op los blunderen.'

In deze slotaflevering bespreken Han Dirk en Daan wat ze in de eerdere afleveringen met spijt in het hart links hadden laten liggen, of waar ze te laat aan hadden gedacht. Een parlementslid die een premier uitmaakte voor 'pedofiel' bijvoorbeeld. De betekenis van 'wafelijzerpolitiek' en 'denkraam'. En een Freudiaanse uitdrukking die zo populair is in Nederland: 'Dat moet je niet willen'.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat te denken van de lange serie staatshervormingen in België? Die zijn byzantijns complex voor Nederlanders - gelukkig geeft Daan een handzame uitleg, het motto van de Buurland-podcast indachtig ('een handleiding' voor België-Nederland).

Verder duiken we in deze aflevering in de wisseling van het economisch fortuin in België: Wallonië was vroeger rijk, en Vlaanderen arm, maar sedert de jaren zestig zijn de rollen steeds verder omgedraaid.

Voor wat betreft Nederland bespreekt 'Buurland' het verjubelen van de aardgasbaten - waarom volgden we het Noorse model niet en vloeide al dat geld lang zo maar in de algemene middelen? - en de fortuynistische revolutie in Nederland die het ongemak en onbehagen van de Nederlandse burger ontginde, een ontwikkeling die vandaag de dag nog altijd nazindert.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederlanders en Belgen zouden twee volkeren zijn, gescheiden door dezelfde taal. Maar is het wel dezelfde taal? Want we begrijpen elkaar niet altijd, soms omdat we andere woorden gebruiken, soms omdat dezelfde woorden een verschillende betekenis hebben.

Maar ook binnen de landsgrenzen spelen die problemen. Er zijn in de Lage Landen talloze dialecten, en inwoners van beide provincies Limburg hebben taalkundig meer met elkaar gemeen dan met hun landgenoten aan de andere kant van hun land. De Gooise R domineert het Nederlandse medialandschap, terwijl meer dan de helft van de Nederlanders de presentatoren op tv niet goed verstaan.

Hoeveel coulance moet er zijn voor Vlaamse woorden en uitdrukkingen in Nederlandse media? Zo weinig mogelijk, meent Jan Borst, de taaltsaar van het FD, zij het wel tot zijn persoonlijke spijt. En de Nederlandse journalist Bas Kurstjens vertelt over zijn taalervaring bij een Vlaamse krant.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er zijn bekende Fransen die hun hartgrondige hekel aan België en Nederland niet onder stoelen of banken staken, en dat mag, want er zijn ook veel Nederlanders die zeggen dat ze Frankrijk een mooi land vinden, alleen jammer dat er zoveel Fransen wonen. Maar hoe denkt de buitenwereld nu precies over België en Nederland? Gaat dat verder dan clichés?

Duidelijk is dat het imago van de twee buren buiten de grenzen vaak te wensen over laat. Begin bij een Italiaan niet over het Nederlandse belastingklimaat (overigens, begin bij een Nederlander niet over de Italiaanse belastingmores). De Franse schrijver Michel Houellebecq schreef in zijn roman Serotonine ooit dat Nederland 'geen land is, hooguit een onderneming'.

Dat was nog tamelijk vriendelijk in vergelijking met wat Fransen over België schreven. En sommige waarnemers krijgen helemaal geen greep op wat België überhaupt is. Zij beginnen steeds over absurditeiten. Dat België daarvan een behoorlijke collectie heeft, is een cliché, maar in het algemeen geldt dat clichés vaak waar zijn.

Om een neutrale weging van Nederland te horen, klopte 'Buurland, wat doet u nu?' aan bij een Amerikaans-Nederlandse ervaringsdeskundige: FD-redacteur Ron van de Krol. Hij schreef columns over Nederland en zijn cultuur, gebundeld in het boek Growing Dutch. Wie die zoekterm invult op Google krijgt overigens een miljoen suggesties voor het thuistelen van wiet - misschien zegt dat ook iets over het imago van Nederland.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In Nederland was Willem I teleurgesteld dat hij met de afscheiding van België de helft van zijn rijk verloor, maar hij was blind voor de rol die hij daarin zelf had gespeeld. Willem II genoot een reputatie als Held van Waterloo, maar gold ook als warhoofd. En Willem III was een driftkikker die op industriële schaal vreemd ging.

Luister ook | Buurland, wat doet u nu? #12: Het Europa van de Lage Landen

Ook over de Nederlandse koninginnen valt heel wat te vertellen. Over Wilhelmina, de oorlogskoningin en Neêrlands symbool voor standvastigheid. Over Juliana, die haar oor liet hangen naar een dubieuze gebedsgenezeres, en zo in ruzie kwam met haar man. En Beatrix, de wereldverbeteraar die bij haar inhuldiging werd uitgejouwd.

Om te eindigen bij Willem-Alexander, de 'Prins Pils' die verblind door liefde de zonden van zijn schoonvader probeerde weg te wassen. En daarna liefkozend door zijn verloofde werd weggezet als 'je was een beetje dom'.

Ook in België valt heel wat te vertellen over de vorsten. Leopold I voelde zich ingesnoerd door de liberale grondwet, en liet dat ook merken. Zijn zoon Leopold II jaagde miljoenen Congolezen de dood in bij de uitbuiting van zijn persoonlijke kolonie. Albert I ontpopte zich tot held van de Eerste Wereldoorlog, maar zijn opvolger Leopold III verpeste het imago van het koningshuis door zich in de Tweede Wereldoorlog tegen de zin van zijn regering over te geven aan nazi-Duitsland.

Zijn zoon Boudewijn ontketende met zijn verzet tegen de legalisering van abortus een grondwettelijke crisis, broer Albert II wilde pas zijn buitenechtelijke dochter erkennen nadat een rechter hem had gedwongen tot een DNA-test. Koning Filip ten slotte, presteert beter dan iedereen verwacht, maar dat is vooral omdat de verwachtingen zo laag gespannen waren.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland en België stonden in 1951 mee aan de wieg van Europese Unie, maar toen ze tekenden bij het kruisje was dat met lange tanden. Beide landen waren namelijk bang dat ze overvleugeld zouden worden door Frankrijk en Duitsland, maar de economische belangen waren gewoon te groot om nee te zeggen.

Luister ook | Buurland, wat doet u nu? #10: Hoofdsteden van de Lage Landen

De Belgen varen sindsdien op een stabiel kompas dat wijst naar 'meer Europa'. Voor Nederland ligt dat anders. Dat is afwisselend voor- en tegenstander van meer Europese integratie. Op economisch vlak is er weinig ambiguïteit, daar geldt bijna altijd dat meer beter is. Maar als het om betekenisvolle stappen gaat op politiek vlak, is de terughoudendheid veel groter.

Behalve in 1991. Toen verraste Nederland iedereen met een voorstel tot verregaande politieke integratie. Dat flopte zo faliekant, dat die dag de diplomatieke geschiedenis is ingegaan als 'Zwarte Maandag'. Een goede 23 jaar later zou Nederland dan juist weer een Europees politiek project mee torpederen, door in een referendum de Europese Grondwet af te wijzen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Je zal d'r maar wonen an zo'n stinkgracht, waar de hele dag van die platboomde schuiten vol Moffen en Amerikanen voorbij kome drijven die je je vreten uit je bek zitten te kijken.' Nee, de dichter en Rotterdam-icoon Jules Deelder had niks met Amsterdam. 'De hóofdstad van Nederland? Wáterhoof zallie bedoele! Stelletje tillers! Amsterdam hèppet! Ja en anders jatte ze t wel!'

In de meeste landen ter wereld is de plaats waar de regering en het parlement zitten de hoofdstad. Maar niet in Nederland. Volksvertegenwoordigers en bewindvoerders blazen namelijk geen verzamelen in Amsterdam, maar wel in Den Haag. Het duurde zelfs tot 1983 voor Amsterdam zich officieel de hoofdstad mocht noemen.

In België zijn er dan weer meerdere hoofdsteden, van het koninkrijk België, en van de verschillende regionale overheden. Voor sommige is dat Brussel, dat ook nog eens de officieuze hoofdstad is van Europa. Het is vreemd dat het zover is gekomen, want daar was in 1958 helemaal geen overeenstemming over. Waarom is het dan toch gebeurd? Een gelukje met het alfabet...

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel schot lijkt er niet te zitten in het vormen van een nieuwe Nederlandse regering. Ongeveer 160 dagen na de verkiezingen is het nog altijd praten, praten, en nog eens praten.

Daar hebben de Belgen veel ervaring mee, getuige hun wereldrecord formatieduur uit 2010-2011: Liefst 541 dagen deden ze er toen over. Valt daar voor de Nederlanders iets uit te leren, en wat waren hier de woeligste regeringsformaties van de afgelopen decennia?

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Medio juli sloeg noodweer hard toe in België. Doorgaans vriendelijk kabbelende stroompjes veranderden vanwege extreme regenval in kolkende watermassa's. Er vielen tientallen doden, en de schade in stadjes als Verviers en Pepinster was enorm. Ook Nederland kende grote problemen toen het peil in de Maas en kleinere rivieren fors steeg. Bijvoorbeeld in Valkenburg ontstond een ravage, maar in vergelijking met België viel de schade in Nederland mee.

Overstromingen zijn voor Nederland een bekend fenomeen. Afgezien van rampzalige watersnood van lang geleden, zoals de Allerheiligenvloed (er waren er meer) en de Sint Elizabethsvloed (ook meerdere edities), kende Nederland in de vorige eeuw zes grote overstromingen (1916, 1926, 1953, 1993 en 1995 (één overstroming in het stroomgebied van de Maas, één in het gebied van de Rijn).

Die van 1953 staat bekend als de Watersnoodramp. Het drama leidde tot de Deltawerken, terwijl de waterproblematiek van de jaren negentig het Ruimte voor de Rivier-programma opleverde. Daardoor ontstond meer bufferruimte om water te bergen als rivieren buiten hun oevers traden.

Ook in België hield de waterduivel in vroeger tijden huis. De Allerheiligenvloed van 1570 trof Vlaanderen zwaar. In modernere tijden kampte bijvoorbeeld Antwerpen met waterproblemen. De vraag is: kan België lessen van Nederland leren als het gaat om waterbeheer?

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Officieel zijn Nederlanders en Belgen pas in 1830 van elkaar gescheiden, hoewel sommigen de visie aanhangen dat de echte schade is opgelopen in 1585, met de val van Antwerpen tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Het betekende de scheiding van de Nederlanden. Sindsdien zijn er altijd mensen geweest die wilden ongedaan maken wat toen is gebeurd.

Een van hen is Bart De Wever, voorzitter van de grootste politieke partij in België N-VA. Hij wil graag naar een Groot-Nederlandse confederatie van de voormalige Zeventien Provinciën. In Nederland zei Geert Wilders op zijn beurt dat hij er als premier van Nederland gerust ook de Vlamingen bij wil nemen.

Zij zijn niet de enigen die dat willen, of hebben gewild. In België leefde het sentiment vooral in de turbulente jaren dertig, met omstreden figuren als Joris Van Severen, die de hereniging op ondemocratische manier zou verwezenlijken. En Léon Degrelle, die met zijn fascistische partij Rex België wou onderbrengen in een Bourgondisch rijk waar ook Nederland en delen van Frankrijk deel van zouden uitmaken.

In Nederland streefde de Nederlandse Volksunie in de jaren zeventig naar de hereniging met Vlaanderen, onder een 'autoritair, monarchaal' regime. Maar ook prominente politici zoals Jan Terlouw hielden een pleidooi voor een hereniging.

See omnystudio.com/listener for privacy information.