Alfabet Wojtusika

Odcinek #115, w którym z Maciejem Henem przenosimy się do Krakowa roku 1496. W gościnnych pokojach Wydawnictwa Literackiego dyskutujemy o powieści historycznej „Segretario”.

Pytam autora o swobodę reinterpretacji tego, co się wydarzyło. Łączymy F jak fakty z fikcją i ruszamy w czas przełomu. Znajdujemy wątki faustowskie, K jak kostiumy, O jak obyczaje, R jak rekwizyty – czyli literackie preteksty do opowieści o współczesnym świecie. Zaglądamy do 12 listów i podróżujemy przez Europę końca XV wieku, poznajemy (nie)codzienne przygody Georga Starkfausta splecione z losami jego/jej M jak mistrza. Jest W jak wielowymiarowość bohaterów, T jak tożsamość i jej poszukiwanie, N jak narracja literatury historycznej , G jak gender i Gredechin Specht z Heidelbergu. Bacznie przyglądamy się społeczności żydowskiej w Krakowie. Nie brakuje też luźnych skojarzeń - P jak Petrarka, O jak Odyseja, E jak Eneida.
Na puentę wraca Kallimach, wraca historia, wraca teraźniejszość.

Partnerem tego odcinka Alfabetu Wojtusika jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #114, w którym spotykam się w Big Book Cafe w Warszawie z Izabelą Janiszewską, żeby przeprowadzić małe śledztwo. Towarzyszą nam herbata i kawa, otaczają dźwięki.
Siedzą wokół nas L jak „Ludzie z mgły”. Każda z P jak postaci ma w sobie mglisty obłok. Z autorką próbujemy dostrzec to, co się w nim kryje. Szukamy S jak skazy. Pojawiają się m.in.: Marcin Majewski, heroina Weronika, Jagoda Borowiec, Daniel Weber i ta, która zaginęła we mgle- Alicja Jarosz. Podcast jak pokój - wypełnia się kolejnymi postaciami. Pytam autorkę, jak się w nim, przy P jak pisaniu, siedzi. Jest O jak obawa braku słów, W jak wrażliwość, N jak niepewność i Z jak zaczynanie od nowa. Trafiamy do zmyślonego M jak miejsca na Podlasiu, sprawdzamy kto uciekł z Bronxu, kto mierzy się z przeszłością. I przyglądamy się relacjom, oczekiwaniom, nieświadomemu sterowaniu czyjąś przyszłością. Po śladach idziemy od jednej opowieści do drugiej. Trafiamy do małego domku, do narracji, z której trudno się wydostać. Dołącza do nas chłopiec i jego losy, które zagarniają myśli podczas lektury "Ludzi z mgły".
Mówimy o U jak udawaniu, uzależnieniu i o trudnej miłości. Brodzimy we mgle, widząc tylko fragment tego, co przed nami.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #113, w którym w siedzibie Wydawnictwa Literackiego rozmawiamy z Emilią Padoł o łączeniu wątków z życiorysu Marii Rodziewicz i Marii Rodziewiczówny: osoby i pisarki.

Mówimy o roli B jak biografki, poszukiwaniu metryki urodzenia i przepisywaniu L jak listów. Jest W jak wielość osobowości, są Ź jak źródła i R jak rytm pór roku. Próbujemy pójść prostą ścieżką za R jak Rodziewicz-ówną, ale gubią nas pozorne przeciwieństwa. Poznajemy F jak feministkę i Z jak ziemiankę. Przyglądamy się M jak męskiemu kostiumowi kozackiej duszy, T jak tożsamości i społecznym przemianom. A w tle brzmią R jak rewolucja, rusyfikacja, W jak wojna, P jak powstanie. Kierunek narracji nadają U jak uczucia. Towarzyszą nam kobiece bohaterki w prozie i w życiu: Jadwiga Skirmunttówna, Helena Wejchert, Maria Jastrzębska. Pytam o P jak pisanie nocami, F jak fabułę i K jak krytykę. Pojawia się samotność Rodziewicz. Zahaczamy o postaci takie jak : Stefan Żeromski, Maria Konopnicka, Czesław Miłosz, Jarosław Iwaszkiewicz. Wspominamy „Lato leśnych ludzi” i szukamy go na bibliotecznych półkach. Poruszamy sprawę antysemityzmu bohaterki biografii, jej apolityczności oraz patriotycznej tradycji. W końcu historia zatacza koło.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #112, w którym w Księgarni Karakter rozmawiam z Katarzyną Sarek, tłumaczką i sinolożką oraz z kulturoznawcą Arkadiuszem Półtorakiem o doświadczeniach dwóch artystów: Ai Weiweia i jego ojca Ai Qinga.
Zaczynamy od N jak najważniejszych wątków biograficznych zapisanych w książce „Tysiąc lat radości i trosk”. Wracamy do zawieruchy dziejów Chin XX i XXI wieku, wchodzimy w N jak narrację o połączeniu historii jednostkowej z historią kraju i historią S jak sztuki. Przyglądamy się W jak władzy, złudzeniom przypisanym ideologii i czytamy P jak poezję powracających. Porównujemy przekonania społeczno-estetyczne bliskich sobie artystów. Mówimy o F jak filozofii twórczości, która jest próbą uwiecznienia tego, co uwiecznić trudno. Kluczymy w labiryncie wspomnień ojca i syna. Analizujemy podobieństwo ich biografii, bliskość Nowego Jorku i Paryża i podwójne ukierunkowanie inspiracji. Jest R jak rewolucja kulturalna, S jak skamieniała ryba, A jak Andy Warhol, H jak Herta Muller i U jak układanie własnej drogi. Na koniec trafiamy na Z jak zdanie-drogowskaz.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #111, w którym pytam Agatę Napiórską o znikanie Ha-gi. Siedzimy w Wydawnictwie Marginesy i śledzimy losy Anny Gosławskiej-Lipińskiej, pierwszej damy rysunku satyrycznego.

Mówimy o tym, jak pogodzić życie z pisaniem, szukaniem archiwów i rozmowami. Wśród wątków pojawiają się M jak macierzyństwo, N jak nieśmiałość i W jak wielkie oczy. Nie brakuje miejsca na P jak pracę- tryb felietonistyczny i odczytywanie ducha czasów. Idziemy do warszawskich kawiarni i zaglądamy do mieszkania przy ulicy Frascati. Są R jak rytuały, W jak wanna i towarzystwo Wajdy, Hłaski, Ginczanki. Jest i stolik Gombrowicza. Rysują się nam diamentowe historyjki- nie tylko z „Przekroju” i „Świerszczyka”. Poznajemy bliżej E jak Eryczka i czytamy jego listy. Umyka nam życie bez charakteryzacji. Zamawiamy prenumeratę francuskiego „Elle” i jedziemy do Z jak Zakopanego. W końcu łapiemy równowagę między historią redakcji „Szpilek” a herstorią Ha-gi. Układamy opowieść z charakterystycznych linii i kresek.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #110, w którym w krakowskiej księgarni Lokator rozmawiam z Tomaszem Stawiszyńskim o porządku czytania.

Znajdujemy w nim B jak BHP wewnętrznego świata i T jak trening umysłu. Zaczynamy od L jak literatury, idziemy przez F jak frazy i schodzimy do podziemia M jak mitów. Sprawdzamy, jak w tekstach odbija się Ż jak życie. Pytam autora „Reguł na czas chaosu” o G jak granice filozoficznej narracji. Są S jak sprawy fundamentalne, R jak refleksja i O jak osobiste punkty orientacyjne. Unikamy błędnych U jak „uwspólniaczy”. Przyglądamy się emocjonalnej prawdzie, pierwotnemu lękowi oraz uczuciowości. Sprawdzamy jak monetyzować K jak koniec świata i opieramy się wizji A jak apokalipsy. Nie szukamy pewności, jednej idei, rozwiązania. Trafiamy za to na potrzebę D jak definicji i trudny dyskurs mediów społecznościowych. Na puentę rozmowy anty reguły układają się w jedno zdanie.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #109, w którym w siedzibie Wydawnictwa Austeria w Krakowie siedzimy z Bogdanem Frymorgenem i miliczymy, bo czasem nie ma słów. Ciszą wchodzimy w tematykę "Początku wszystkiego".

To opowieść o odejściu, śmierci. Rozmawiamy o S jak snach, o zapachu matki oraz o historii N jak narodzin. Pojawia się też O jak ojciec i C jak choroba. Są W jak warstwy pamięci i różny D jak dystans: między Londynem a Bielskiem, między życiem a śmiercią. Zakradamy się do zagajnika z kaczeńcami i idziemy na odpust po gipsowe łabędzie. Mówimy o P jak porządku żałoby. I o nieporządku też. W końcu trudno nam już oddzielić życie od literatury. Dlatego dzielimy się szczere - doświadczeniem, prawdą, ciszą.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #108, w którym rozmawiam z Joanną Bator o mocy słów.
Siedzimy w jej domu w Podkowie Leśnej w „ogrodopatrzni” i przyglądamy się mozaice, która pasuje do foyer Hotelu Sudety. To miejsce na literkę T - transformatornia dla bohaterów i heroin „Ucieczki Niedźwiedzicy”. Ruszamy za nimi na siódme piętro. Pojawia się nowy trop w czytaniu: B jak bezdomność i K jak kryzys przejścia. Wracamy do początku, do Berna i chłodu rzeki, wspomnienia niosą nas z kolei do wybrzeży Karpatos. Wchodzimy w O jak opowieści o czasie, którego nie mamy. Joanna mówi o P jak pisaniu, prokrastynacji, pośpiechu, pączkującej historii i pliku, który trudno otworzyć. Pytam o B jak bohaterów powieści- o to jak wzrastają i wędrują. Wracamy do Wałbrzycha, wolności i życia nomadycznego.
Przechodzimy między kłączami, grudkami narracji. Są przy nas Z jak zwierzęta i T jak troska.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #107, w którym w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie rozmawiamy z Jakubem Nowakiem o westernowej grze na linii fakty-fikcja.
Zaczynamy, prawie w samo południe, od klasyki kina i mistrzowskich narracji popkulturowych. Litera C wywołuje drugoplanowe postaci z powieści „To przez ten wiatr”: Clementine i Charliego. Tak trafiamy do A jak Anaheim w stanie Kalifornia, gdzie wieje pustynna Santa Ana. O jak opowieść układa się w literackie lasso. Przez kolejne litery prowadzą nas Helena Modrzejewska i Henryk Sienkiewicz. Pojawiają się: P jak pionierskość, E jak emigracja i K jak kolektyw. Wybrzmiewa tęsknota za wielką historią.
Wiatr gna bohaterów do spełnienia, do przegranej, do snów. To przez ten wiatr tak się śni bohaterom i czytelnikom?

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #106, w którym w bibliotece Wydawnictwa Znak wspólnie z Sylwią Stano próbujemy rozszyfrować gatunkową zagadkę jej debiutanckiej powieści „Opera na trzy śmierci”.
Zaczynamy od K jak kryminału, O jak opowieści obyczajowej, H jak herstorii. Dopisujemy do tego P jak powojenną Warszawę i Puszczę Białowieską. Przyglądamy się śpiewaczce operowej Ninie Stano i przykładamy lupę do Gusty Star. Rozmawiamy o atmosferze roku 1947 i archiwach prasowych.
Pojawia się G jak głód życia po wojnie oraz rozterki artystów szukających nowej drogi. Okazuje się, że wszyscy próbują się zbuntować i wydobyć z siebie prawdziwy G jak głos. Na koniec trafia w nasze ręce R jak recepta.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #105, w którym z Jackiem Dehnelem w Pawilonie Wyspiańskiego w Kraków Story sprawdzamy jak wiersze mogą się nawzajem naświetlać. Czytamy „Brumę” i powoli wchodzimy w niespokojną, wielopoziomową opowieść.
Pojawiają się: Z jak zbiór słów po trudnym sezonie, R jak rozpiętość czasu i M jak mapa pisarskich miejsc: Wiedeń, Palermo, Kraków, Berlin.
Rozmawiamy o T jak tekście, który wskazuje najlepszą F jak formę. Jest P jak poezja ułożona w podobieństwa, K jak kontrasty, W jak węzły. Wracamy do P jak pandemii i zwyczajności życia w wynegocjowanej przestrzeni. Zatrzymujemy się przy Z jak zasadach pisania o wojnie i przy W jak współodpowiedzialności tych, którzy piszą. Bierzemy pod lupę S jak system ról i strukturę patriarchatu. Pytam, jak oddzielić bycie P jak publicystą od bycia poetą. Przechodzimy od lirycznego „Mruczanda” do społecznego manifestu. Jesteśmy na pokładzie T jak tłumaczenia, czyli tonącego Transatlantyku.
Zastanawiamy się, co na pewno trzeba ocalić. I jak bardzo jesteśmy uwikłani w język. I wreszcie - czekamy, aż spełni się „Bruma”.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #104, w którym z poetką Joanną Guzik pijemy kawę i łapiemy „Chwilę”. Rozmawiamy w mieszkaniu Wisławy Szymborskiej, w którym gościni podcastu przebywała w styczniu 2023 roku w ramach rezydencji poetyckiej.
Wracamy do D jak dzieciństwa i domu z przepełnioną biblioteczką. Rozmawiamy o P jak pierwszym kontakcie z twórczością noblistki. Otacza nas Z jak zapach obecności. Pojawiają się czułe dedykacje i W jak wiersz wysłany sms-em do kuriera. Pytam o S jak słowa-obsesje i o to, co się śni w mieszkaniu Szymborskiej. Pojawia się P jak poezja- szukanie jej o poranku. Dużo jest E - emocji. Krążymy wokół P jak postaci związanych z literacką historią miasta. Są z nami Miłosz, Mrożek, Filipowicz.
Prawie na finał - do akcji wkraczają nożyczki Szymborskiej.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek 103, w którym w Kraków Story rozmawiam z Konstantym Przyborą o dawnej przychylności świata.
Wertujemy „Wraz, czyli bez. Opowiadania i listy z krainy nonsensu” Jeremiego Przybory - zbiór listów i opowiadań w wyborze i ze wstępem Michała Rusinka.
Przy kawie dywagujemy o herbacie i o B jak braczkach. Jest P jak pudełeczko sprzed dwudziestu lat, za duże jeansy z Pewexu, W jak winyl Beatlesów i kolejka po pomarańcze. Pytam skąd się wziął H jak humor Jeremiego Przybory. Pojawia się J jak język babci: żyłka pierdząca i stan, kiedy trzeba się przed lustrem przypstrzyć. Michał Rusinek wyjaśnia czym jest P jak purnonsens i kieruje nas w stronę B jak biografii Przybory. Trafiamy na K jak Kabarecik Reklamowy i na ostatnią makrelę. Idziemy dalej -
asze spotkanie wkradają się Starsi Panowie. W „Upiornym twiście” gubimy muzealne bambosze.
Podążamy tropem zwyczajnej życzliwości bohaterów opowiadań, a kozioł ofiarny wuja Hieronima uczy nas mrugać. I w końcu i my do was mrugamy.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #102, w którym w Kraków Story pytam Karinę Caban o to, jak długo zbierała „Dużo drobnych”.

Jest U jak uczenie się emocji, T jak tobołek doświadczeń i B jak budowanie świata na nowo. Pojawia się śnieg, który wiele wygłusza. W rozmowę wkrada się C jak codzienność. Z kolejnymi wersami dołączają do nas następni goście: fryzjerka, syn, panie z lokalnego sklepiku, przyjaciółka-poetka, były mąż. Wracamy do W jak wspomnień i L jak lipcowego telefonu.
Kalibrujemy na osi czasu P jak przełom i P jak podskórną pewność pisania. Mówimy o doświadczaniu poezji i tym jak buduje bliskość. Sięgamy po ćwiczenie z Schaeffera dla początkującego aktora.
Zbieramy małą sumkę skojarzeń i wpadamy w C jak ciszę. W tej ciszy głaszczemy, oswajamy wiersze.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka- Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #101, w którym w Kraków Story w Pawilonie Wyspiańskiego rozmawiam z poetką i tłumaczką, Krystyną Dąbrowską, o dwoistości „Miasta z indu”, miasta z M jak metalu.

Wchodzimy na ścieżkę P jak poezji i trafiamy do cichego wagonu. Mówimy o I jak intymności wczytywania się w wiersze. Pytam o twórcze trudności i trudności życiowe. Wchodzimy w znaczenia słów, których wcześniej nie było. Jest R jak „Rozpaczulga” i R jak rozstanie. Spoglądamy przez ramię w kierunku D jak dzieciństwa. Pojawia się „Rower”, „Kocyk” i impuls łączenia Z jak zamkniętych form z tym, co jest teraz. Omijamy Tour de Pologne, a zatrzymujemy się przy motylach. Sprawdzamy czy można dokleić im skrzydła. Z wersów wyłaniają się F jak fakty: historia Otta, badanie USG i P jak pandemia.
Wielość narracji wprawia nas w „Ruch”, lecimy w „Kosmos”, „Magnes” ściąga na ziemię - do P jak pisania i T jak tłumaczenia. Towarzyszą nam Louise Glück i autorzy bez Nobla.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka - Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #100, w którym z Sabiną Jakubowską przeglądamy w Brzesku, niedaleko wsi Jadowniki, zapiski jej prababki-akuszerki, Anny Czerneckiej.

Rozmawiamy o domowej R jak relikwii i świecie małych-wielkich cudów. Już pierwsza strona zeszytu przenosi nas do XIX wieku, do szkoły położnych w dawnym gmachu szpitala św. Łazarza w Krakowie. Jest P jak poród i L jak ludowa magia. Mówimy o K jak kaligrafii, E jak emancypacji i U jak uniwersalnych prawdach. Dodajemy D jak doświadczenie douli i drobiazgowość wspomnień. Pojawia się H jak historia lokalna i B jak bezimienna, bliska sobie społeczność. Pytam autorkę dlaczego F jak fikcja przeważyła nad reportażem.
Naszemu spotkaniu towarzyszy silny kobiecy patronat i potrzeba powrotu do korzeni. Z A jak akuszerskiego kufra wyjmujemy szklane instrumenta. Sprawdzamy każdy „centimetr” narracji o położnych, m.in. Franciszce Diabelec i Reginie Perkowej.
Zahaczamy o K jak księgi urodzeń i opowieści wpisane w imiona. Układamy jubileuszowy alfabet zatrzymanego na moment świata.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka - Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #99, w którym w Wydawnictwie Marginesy rozmawiam z Małgorzatą Czyńską o tym, co staje się pretekstem do portretu.

Otwieramy książkę „Kobiety z obrazów. Polki” i przyglądamy się herstoriom heroin. Trafiamy do paryskiej pracowni Olgi Boznańskiej, idziemy śladami Zofii Jachimeckiej. Zatrzymujemy się na dłużej w K jak Krakowie. Jest B jak biografia i N jak narracja. Pytam o W jak wybór momentu z życiorysu, na którym autorka postanawia skupić uwagę czytelnika a Helena Rubinstein podpowiada, że ładna historia jest więcej warta niż prawda. Pojawia się T jak talent - męski talent, malowanie po męsku. Tym tropem prowadzą nas Anna Bilińska i Teresa Roszkowska. Docieramy do Pałacu Pareńskich, w którym zdjęto obraz Wyspiańskiego. Towarzyszą nam siostry: Zofia, Maryna i Eliza- „krakowska Aspazja”. Wyruszamy w trasę pociągiem z Heleną Modrzejewską i podziwiamy jej plakaty na dwa piętra.
Pojawia się D jak dramat, ludzki dramat w prawie każdej z opisanych herstorii. Sprawdzamy jaką cenę płaci się, za życia po swojemu.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka - Dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #98, w którym z Wojciechem Bonowiczem w Instytucie Myśli Józefa Tischnera mówimy o dobru, dobrej woli i o tym, jak czytać „Miłość i inne wydarzenia” w czasach lęku i strachu.

Zaglądamy do zbioru tekstów ks. Józefa Tischnera. Pojawiają się P jak proste - mocne- definicje, które budują nam ścieżki rozmowy. Jest D jak dobro, drugi człowiek i Dusiołek. Pytam czym jest mądre pomaganie i mądra odwaga. Jest K jak kryzys nadziei chrześcijańskiej, N jak narracja kościoła i O jak odwrotność intuicji Tischnera. Przyglądamy się antagonizmom, trafiamy na Z jak zło, T jak trudne tworzywo i odnajdujemy M jak miłość, która nie wymusza oddania. Wsłuchujemy się w J jak język, między wszystkim szumi W jak wiara.

Partnerem tego odcinka jest Audioteka - dobrze opowiedziane historie.

Odcinek #97, w którym w księgarni De Revolutionibus rozmawiamy z Łukaszem Barysem o różnych poziomach wchodzenia w legendy wsi w powieści „Jeśli przecięto cię na pół”. Idziemy przez Sromutkę, ikoniczną Polskę B. Trwa karnawał dwóch światów: życia i śmierci. I trwa śledztwo w sprawie niechcianej historii Leokadii Be. Pojawia się P jak pamięć: o pańszczyźnie, dziedzicu, korzeniach. Spotykamy chłopa i babę, Tomcia Karzełka, trupa wsi i jest bieda, wiejska bieda. Wraca Z jak ziemia i T jak tożsamość, przed którymi uciec się nie da. Pojawia się brud nie do starcia. Rozsiadamy się przed telewizorem. Przedzieramy się przez różne gatunki literackie i trafiamy do lasu. A tam oplata nas głoska DŹ.

Partnerem tego odcinka Alfabetu Wojtusika jest Audioteka.

Odcinek #96, w którym z prof. Ewą Barbarą Łuczak rozmawiamy w siedzibie Wydawnictwa Marginesy o kolejności czytania prozy Ernesta Hemingwaya. Sięgamy po „Ruchome święto” w nowym przekładzie Miłosza Biedrzyckiego. Jest P jak Paryż lat dwudziestych xx wieku i próba nostalgicznego powrotu do tego, co minęło. Słyszymy piszczałkę koźlarza, idziemy kupić program gonitw. Towarzyszą nam Ezra Pound, Gertrude Stein, T.S Eliot i Francis Scott Fitzgerald. Okazuje się, że francuskie poranki tylko z pozoru są proste. Przyglądamy się straconemu pokoleniu. Są L jak literackie cykle i K jak komentarze do rzeczywistości. Pytam o spotkanie z Jamesem Joyce'm. Jest N jak narracja wierzchołka góry lodowej i D jak dwoistość Hemingwaya. I wraca fraza : pamięć jest głodem.

Partnerem tego odcinka Alfabetu Wojtusika jest Audioteka.