Episode 46: Aleid Wolfsen en Diederik Grieve - Grondrechten wegen

In deze aflevering van SSR Meestervertellers luidt associate professor Bart van der Sloot ondubbelzinnig de noodklok. De impact van artificial intelligence op de rechtspraak gaat enorm zijn. "Ga nu aan de slag met alle rapporten die er al liggen!" is zijn advies. Van der Sloot nodigt iedereen uit zijn gratis toegankelijk boek Regulating the Synthetic Society te lezen en er met collega’s of met hem zelf over in gesprek te gaan. Is je interesse gewekt? Ga voor de open access versie van Regulating the Synthetic Society naar de site van de uitgever (https://www.bloomsburycollections.com/monograph?docid=b-9781509974979). Natuurlijk is het boek ook gebonden en in paperback verkrijgbaar.

De grootste partij van Nederland op dit moment heeft een partijprogramma vol ideeën die tegen de Grondwet ingaan. En formerende partijen gaan eerst bekijken of ze een akkoord kunnen bereiken over zaken als de rechtstaat, de Grondwet en grondrechten. Moet de rechterlijke organisatie zich zorgen maken over deze nieuwe situatie? Hoogleraar Ingrid Leijten gaat hierover in gesprek met Daan Langkamp. Ze legt uit dat het een prima idee is om te discussiëren over de Grondwet zolang de kaders daarvan maar niet ter discussie staan. Meer nog dan over concrete ideeën die wel of niet in de ijskast staan, maakt ze zich vooral zorgen over de veranderde houding ten opzichte van de rechtstaat.

De gasten in deze aflevering van SSR Meestervertellers zetten zich in voor het op de kaart zetten van mediation in het recht. Christel Schroten als voorzitter van de landelijke expertgroep maatwerk en mediation en Odile Leinarts als landelijke coördinator mediation in strafzaken. Met Daan Langkamp bespreken ze op welke manier mediation in strafzaken én in andere zaken een vorm van herstel kan zijn. Relevant cursusaanbod SSR: Verwijzen naar mediation 1 (https://ssr.nl/cursus/arszbom1/) en Verwijzen naar mediation 2 (https://ssr.nl/cursus/arszbom2/)

Het vonnis in de Urgenda-zaak, of een rechtbank die oordeelt dat de tijd rijp is voor een derde gender….Steeds vaker leggen belanghebbenden zaken aan de rechter voor waar nog geen of nauwelijks wetgeving voor is. Wat doe je dan als rechter? Trek je je handen er vanaf en verwijs je naar de wetgever? Of zoek je naar wat er wél is en maak je op basis daarvan een afweging? Dat dit vaak zaken zijn waarover maatschappelijk heel verschillend wordt gedacht, maakt de neutraliteit van de rechter alleen maar belangrijker, maar ook moeilijker. Want hoe ga je hier mee om? In deze aflevering van SSR Meestervertellers praat Daan Langkamp met Jonathan Soeharno, hoogleraar Rechtspleging, advocaat en raadsheer-plaatsvervanger. Soeharno legt uit hoe je als rechter kunt voorkomen dat je activistisch wordt. Relevant cursusaanbod SSR: Beroepsehtiek (https://ssr.nl/cursus/rihlmeth/)

De handel in cocaïne is net als andere soorten handel een kwestie van vraag en aanbod. Maar waarom pakken we de straatdealertjes en drugsbaronnen dan wel aan en de gebruikers niet? Is ons gedoogbeleid ten opzichte van gebruik nog wel houdbaar? In deze aflevering van SSR Meestervertellers praat officier van justitie Bart Nitrauw met Daan Langkamp over hoe een ‘onschuldig’ lijntje snuiven op een festival een geweldspiraal in stand houdt die al lang niet meer beperkt blijft tot het drugsmilieu.

“To offend, shock, or disturb” Zo ruim definieerde het Europees Hof in 1976 de vrijheid van meningsuiting. Ruim maar niet onbegrensd. Bij discriminatiezaken gaat het vaak om een botsing van grondrechten waarbij die vrijheid van meningsuiting een rol speelt. En dat het ene grondrecht niet zwaarder weegt dan het andere, dat maakt het lastig maar ook juist interessant. Willem Nijkerk is hoofd van het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie (LECD). In deze aflevering legt hij uit hoe het LECD de verschillende parketten helpt om die lastige afweging van tegengestelde belangen met zorg te maken.

Al een aantal jaar worden in sommige strafzaken afspraken gemaakt tussen het Openbaar Ministerie en de verdediging over onder andere de strafeis en de wijze van procederen. Deze ‘procesafspraken’ kunnen ervoor zorgen dat de looptijd van een strafzaak verkort wordt. Is het maken van procesafspraken bij strafzaken een goede manier om het proces te versnellen, of doen we daarmee ‘het recht’ geweld aan? Daan Langkamp spreekt erover met recherche officier Ferry van Veghel. Van Veghel legt op welke manier procesafspraken in nieuwe én oude zaken tot een sneller vonnis kunnen leiden.

Femicide, de term is in het leven geroepen om aandacht te vragen voor een afschuwelijk fenomeen: het doden van vrouwen omdat ze vrouw zijn. Maar is elke vrouw die vermoord wordt dan ook slachtoffer van femicide? En zouden deze zaken door een rechter anders behandeld moeten worden? In deze aflevering van SSR Meestervertellers gaat bijzonder hoogleraar Janine Janssen in gesprek met Daan Langkamp over onder meer de juridische kant van femicide. Eén woord blijkt hierbij allerbelangrijkste: preventie.

Wat doe je als je als rechter vindt dat je door werkdruk je werk niet meer goed kunt doen? Ga je dan de barricaden op? Neem je genoegen met minder kwaliteit? Of stop je er mee? Aisha Dutrieux wilde geen beslismachine meer zijn en koos voor een andere carrière. Achteraf blijkt de manier waarop ze noodgedwongen haar ambt moest invullen om bij te blijven, een reden om te stoppen als rechter. In gesprek met Daan Langkamp roept Dutrieux op om eens naar rechters luisteren. Niet voor het in kaart brengen van het probleem maar voor de oplossing ervan.

De kernwaarden waarmee je als rechter moet werken, kunnen complex zijn en soms zelfs met elkaar in strijd. Welke keuzes maak je dan als je integer wilt handelen? Arie-Jan Kwak en Derk Venema, beiden universitair docent en docent beroepsethiek bij SSR, schreven het boek ‘’De integere rechter’ In gesprek met Daan Langkamp praten ze in deze aflevering van SSR Meestervertellers over verschillende ethische aspecten in het werk én het privéleven van de rechter. Kwak en Venema leggen uit dat beroepsethiek geen simpele toolkit is met handreikingen om de juiste oplossing te vinden, maar dat er wel manieren zijn om verstandig met dit soort dilemma’s om te gaan.