urgenda

Kunnen wij het als maatschappij eens worden over wat moet stoppen of minder moet? En als dat kan, hoe gaan we dat dan doen? Over deze vragen gaat dit nieuwe seizoen.

Je hoort het goed, de laatste van dit seizoen is een live opgenomen aflevering vanuit de Kleine Walhalla in Rotterdam. Wouter Mulders gaat in gesprek met stopstrateeg Marije van den Berg en aspirant-Minister van Afbraak Derk Loorbach. 

Allebei hebben ze veel te zeggen over afbouw, afbraak en stoppen. Welke goede en slechte voorbeelden kennen zij? Hoe staat het ervoor met het afschaffen van fossiele subsidies? En wat is de rol van de gemeenschap in deze fundamentele verandering? 

En dat gesprek hadden we niet alleen met z'n drietjes, maar ook samen met jullie, het publiek van Voer voor Verandering. Politicos, designers, onderzoekers, ambtenaren: jullie waren er allemaal. En er hing genoeg gespreksstof in de lucht. Over radicale keuzes, stoppen bij de overheid en ja, ook weer dat belang van rouw en afscheid nemen. 

Handige linkjes

• Website & podcast Marije van den Berg: https://www.democratieinuitvoering.nl/
• Oratie Derk Loorbach: https://drift.eur.nl/app/uploads/2016/12/To_Transition-Loorbach-2014.pdf

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl Dit seizoen werd mede mogelijk gemaakt door het Erasmus Trustfonds. Verder dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage en muziek, Sophie Buchel en Igno Notermans voor redactiewerk en presentatie, Lieven Heeremans voor advies en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Kunnen wij het als maatschappij eens worden over wat moet stoppen of minder moet? En als dat kan, hoe gaan we dat dan doen? Over deze vragen gaat dit nieuwe seizoen.

In de vier aflevering behandelen we twee belangrijke hindernissen voor afbouwers. Ten eerste: een barriere in onszelf. We spreken met therapeut rouw- en verliesverwerking Henja Treur, ook werkzaam als organisatie-adviseur voor de Gemeente Amsterdam. Wat gebeurt er met personen en organisaties als we niet stilstaan bij gevoelens van verlies en afscheid?

Daarna zoomen we uit naar barrières op een veel grotere schaal: de macht van geld en ons financiële systeem. Want veel projecten en acties voor fundamentele verandering op stuk lopen. En waarin wordt wel veel geinvesteerd? In zaken die veel rendement opleveren, ook als die onduurzaam of onrechtvaardig zijn. Hoe kan dat anders?

Hier spreken we over Hans Stegeman, Hoofdeconoom bij Triodos Bank, en een van de stemmen in Nederland wat betreft fundamentele verandering in het financiele systeem.  

Handige linkjes

• Muziek van Mart Nooijen: https://www.instagram.com/martnooijen/
• De praktijk van Henja Treur: https://www.treurverliesverwerking.nl/
• Verzameling FD-columns Hans Stegeman: https://fd.nl/auteur/hansstegeman

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl Dit seizoen werd mede mogelijk gemaakt door het Erasmus Trustfonds. Verder dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage en muziek, Noortje Flinkenflögel en Igno Notermans voor redactiewerk, Lieven Heeremans voor advies en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Kunnen wij het als maatschappij eens worden over wat moet stoppen of minder moet? En als dat kan, hoe gaan we dat dan doen? Over deze vragen gaat dit nieuwe seizoen.

In de derde aflevering duiken we de landbouwtransitie in. Al decennia lang loopt de intensieve veehouderij tegen milieu-  en andere grenzen aan, maar blijft ze doorgroeien. En dan, zo’n 4 jaar geleden, wordt dankzij stikstofproblematiek afbouw ‘opeens’ onvermijdelijk. Onteigenen, halveren, verdwijnen.

Waarom duurde het zo lang voordat afbouw serieus ter sprake kwam? En gezien je mensen niet kunt afbouwen, wat voor soort fundamentele verandering is er nodig in het landelijk gebied?

Collega Sophie en ik spreken met Jan Versluis, een voormalig melkveehouder in het Groene Hart, die zijn pijlen heeft gericht op de gewassen zonnekroon en vezelhennep. Jan wil nu een breed verbond wil sluiten om met die planten heel veel goeds te doen voor de bodem, de biodiversiteit, en de circulaire economie. 

Maar om dat voor elkaar te krijgen moeten er flink wat regels en ideeën worden afgebouwd. En er is een uitdaging: alleen afbouw, daar praat hij liever niet over. Dat wordt nog wat!

Met reflectie van actie-onderzoeker Annelli Janssen.

Handige linkjes

• People systematically overlook subtractive changes (Nature): https://www.nature.com/articles/s41586-021-03380-y
• Publicatie DRIFT 'Buiten de lijntjes kleuren voor duurzame landbouw': https://drift.eur.nl/nl/publicaties/buiten-de-lijntjes-kleuren-voor-duurzame-landbouw/

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl Dit seizoen werd mede mogelijk gemaakt door het Erasmus Trustfonds. Verder dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage en muziek, Igno Notermans en Sophie Buchel voor redactiewerk, Wouter van Noort die het werk van Leidy Klotz (weer) onder mijn aandacht bracht, Lieven Heeremans voor advies en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Kunnen wij het als maatschappij eens worden over wat moet stoppen of minder moet? En als dat kan, hoe gaan we dat dan doen? Over deze vragen gaat dit nieuwe seizoen.

In de tweede aflevering praten we met twee burgemeesters en twee ambtenaren van de stad Genk. Eind jaren 80 sluiten daar de kolenmijnen en verdwijnt ook andere industrie. In de decennia ervoor was de bevolking van Genk o.a. voor die activiteiten juist met een factor 30 gegroeid. Wat doe je na zo’n gigantische stop? Waar vinden bewoners bijvoorbeeld nieuw werk? 

We praten over wat er allemaal al aan plannen klaarlag, voordat uiteindelijk de kogel van de sluiting uiteindelijk door de kerk was. 

Daarna maken we een wandeling langs een beek en een vallei waar nog steeds afbouw moet plaatsvinden (ook gerelateerd aan de de-industrialisatie): die van een watersysteem gericht op wegspoelen en afvoeren. Want hoe kick je af van iets wat 50 jaar lang de norm was?

Handige linkjes
The Stages of Whale Decomposition (YouTube): https://www.youtube.com/watch?v=QxSUsn8H2zs
Stiemervallei, Stad Genk: https://www.genk.be/stiemervallei

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl
 
Dit seizoen werd mede mogelijk gemaakt door het Erasmus Trustfonds. Verder dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage en muziek, Igno Notermans en Sophie Buchel voor redactiewerk, Mien Quartier en Katrien van de Sijpe voor al hun hulp met het ontwikkelen, Lieven Heeremans voor advies en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Kunnen wij het als maatschappij eens worden over wat moet stoppen of minder moet? En als dat kan, hoe gaan we dat dan doen? Over deze vragen gaat dit nieuwe seizoen.

In de eerste aflevering, praten we met Alfred Blokhuizen en Gusta Schreiner. Vanuit de Verening Bewoners tegen Vliegtuigoverlast, strijden ze tegen lawaai, stank en ultrafijnstof. Wat motiveert hun activisme voor afbouw? Welke strategieën gebruiken ze? En hoe kijken ze naar alternatieven als elektrisch vliegen?

Daarna hoor ik van actie-onderzoeker Gijs Diercks over hoe innovatie vroeger 'not done' was. En hoe belangrijk stoppen is voor fundamentele verandering richting een duurzame en rechtvaardige samenleving. We hebben het over kanaries, singels, leefstraten en opvolgingsproblematiek. En krijgen een goeie tip over met wie we nog meer moeten gaan praten over afbouw...

Handige linkjes
Artikel AD: 'Onderzoek naar groei luchthaven Rotterdam te rooskleurig' https://www.ad.nl/rotterdam/onderzoek-naar-groei-luchthaven-rotterdam-te-rooskleurig~a455da30/
Artikel NRC: 'Dit is elektrisch vliegen anno 2023' https://www.nrc.nl/nieuws/2023/09/13/dit-is-elektrisch-vliegen-anno-2023-a4174307

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl
 
Dit seizoen werd mede mogelijk gemaakt door het Erasmus Trustfonds. Verder dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage en muziek, Igno Notermans en Sophie Buchel voor redactiewerk, Jorn Wemmenhove van Humankind voor het inspirerende voorgesprek en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.  

Hoe ga je als provinciaal ambtenaar om met gevoelens van onrecht bij boeren en bewoners? Moet je sneakers aantrekken naar inspraakavonden voor een snelle aftocht? En de lobby van de banken en de agrofood-industrie, is dat wel rechtvaardig?
 
Waar in andere domeinen misschien nog weinig afbouw gaande is, voelt het in de transitie van het landelijk gebied alsof er vooral ‘minder, minder, minder’ moet. Daarom wilden we graag een praktijk-expert interviewen over hoe het is om in zo’n setting te werken aan fundamentele verandering. 

Annelli Janssen en Wouter Mulders gaan in gesprek met Renske Graafland. Als projectleider en gebiedsregisseur bij de Provincie Overijssel zit zij in het oog van de transitiestorm. Renske draagt bij aan provinciale plannen voor Overijssel rondom de stikstofcrisis, toekomstige economie, leefbaarheid van het platteland en allerlei andere issues.

We hebben het over haar bingokaart vol frustraties, over hoe ze schippert tussen de systeemwereld en de echte wereld, en over hoe je met ‘grote brokstukken’ een brug kan slaan tussen maatwerk en generiek beleid.

Handige linkjes: 

Lees meer over Duurzaam Initiatief Markelo Noord: https://www.dimn.nl/

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl.

Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage, Igno Notermans voor ontwikkeling, Walvisnest voor muziek, Lieven Heeremans voor allerhande adviezen, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Hoe maken we in Nederland ruimte voor nieuwe, andere bedrijvigheid? En hoe verdelen we de lusten en de lasten van die transitie? En doet de industrie wel genoeg?

Deze aflevering nemen we op op de plek waar 20% van de Nederlandse CO2-reductie moet worden gerealiseerd: de haven van Rotterdam. In het maatschappelijk debat over fundamentele verandering, wordt veel geworsteld met de rol van de industrie. Gelukkig hebben Igno en Wouter een gast gevonden die we hier van alles over mogen vragen.

Nog net niet tussen de opgestapelde containers interviewen we Anne-Marie Spierings. Na een lange tijd voor D66 in de provinciale politiek te hebben gewerkt, is ze nu Programmadirecteur Economische Transitie voor Deltalinqs, de ondernemersvereniging voor het Rotterdamse havencluster. Haar droombaan, zo zegt ze. 

We hebben het over een rechtvaardige verdeling van de kosten van de transitie. Over hoe ook extremen een functie hebben om beweging te creëren. En over wrok, Extinction Rebellion en activistische aandeelhouders.

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl.

 Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage, Igno Notermans voor ontwikkeling, Walvisnest voor muziek, Lieven Heeremans voor allerhande adviezen, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Wanneer het gaat over armoedebestrijding en schuldhulpverlening, is het heel makkelijk om alleen over getallen te praten. Maar wie zijn de mensen achter die getallen? En waar hebben het dan echt over? In deze aflevering praat Wouter samen met collega & co-host Dewi Lemmens over dit soort kwesties. 

We doen dat met Pauline van den Elsen, senior beleidsadviseur bij de gemeente Eindhoven, die haar ervaring deelt over rechtvaardigheid rondom armoede en schulden. 

Pauline en haar collega’s signaleerden enkele jaren geleden een groep jongeren die grote kans liepen in de schulden te raken, puur vanwege de manier waarop we het in Nederland hebben georganiseerd. 

Daarom dat haar gemeente ging samenwerken met Het Bouwdepot, een initiatief van o.a. Marleen van der Kolk en Manon van Hoeckel. In deze aanpak krijgen dak- of thuisloze jongeren tussen de 18 en 21 een jaar lang onvoorwaardelijk leer- en leefgeld. Samen met begeleiding gaan de jongeren dan zelf een plan maken om hun leven weer op te bouwen. Zo werkt Pauline met heel veel anderen aan de praktijk van vertrouwen.

We praten over het Bouwdepot als transitie-experiment, waarbij Dewi reflecteert op de resultaten. Over dat veel van deze jongeren hierdoor zich voor het eerst serieus genomen voelen. En Wouter stelt de naïeve vraag: waarom doen we dit niet overal? Gelukkig leveren ook zulke vragen interessante antwoorden op.

Handige linkjes:
Website Bouwdepot: https://hetbouwdepot.nl/
Website Jongerenperspectieffonds: https://jongerenperspectieffonds.nl/
DRIFT-onderzoeksrapport over het bouwdepot: https://drift.eur.nl/nl/publicaties/eindrapport-bouwdepot-eindhoven-rust-in-het-hoofd/
 
Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar https://drift.eur.nl
 
Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage, Igno Notermans voor ontwikkeling, Walvisnest voor muziek, Lieven Heeremans voor allerhande adviezen, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie, en in het bijzonder oud-collega Frank van Steenbergen voor zijn jarenlange inzet op dit onderwerp.

Welke rol speelt rechtvaardigheid in fundamentele verandering, bijvoorbeeld bij de energietransitie of vraagstukken als natuurbehoud? En wat is rechtvaardigheid precies? Onze eerste gast van seizoen kijkt daar met een hele scherpe blik naar -- “Ik heb meer geleerd van de mensen in het veld, dan van de boeken aan de universiteit”. 

Samen met DRIFT-collega Tessa de Geus gaat Wouter in gesprek met Shivant Jhagroe. Deze bestuurskundige van de Universiteit Leiden begon rechtvaardigheid in zijn werk te betrekken toen hij actie-onderzoek deed naar stadstuinieren in Rotterdam. 

Shivant’s boodschap is: werken aan duurzaamheid heeft zijn werk gedaan, werk liever aan radicale klimaatrechtvaardigheid. Want een echt rechtvaardige transitie is sowieso duurzaam, maar heeft niet de schaduwkanten die van een nauwe focus op duurzaamheid.   

We spreken over verschillende aspecten van rechtvaardigheid (procedure, distributie, erkenning), dat transities niet stoppen bij de grens, en dat je rechtvaardigheid niet simpelweg kan uitrollen (en wat je dan wel kan doen).
 
Handige linkjes:
Kap met duurzaamheid, wees rechtvaardig (OneWorld): https://www.oneworld.nl/klimaat/kap-met-duurzaamheid-wees-rechtvaardig
 Profiel van Shivant (Universiteit Leiden): https://www.universiteitleiden.nl/en/staffmembers/shivant-jhagroe
 
Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl
 
Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage, Igno Notermans voor ontwikkeling, Walvisnest voor muziek, Lieven Heeremans voor allerhande adviezen, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Wist je dat niet alleen de hoeveelheid maar ook het type macht van belang is voor verandering? En zit in al dat vervelende green-, pink- en we-washing misschien ook een kans?

In de laatste aflevering van dit seizoen praten Wouter en Igno met een hooggeëerde gast: professor Flor Avelino, werkzaam bij het Copernicus Instituut in Utrecht. En tot voor kort DRIFT-collega. Stel je Flor een vraag, dan slaat ze meteen allerlei interessante gedachtegangen in. En tijdens de opname bij haar thuis hebben haar twee katten ook aardig wat te melden.

We praten over wat zij van de academische wereld verwacht qua fundamentele verandering, welke verschillende types macht van belang zijn voor transities, en dat ook  de wetenschap meer aandacht heeft voor opbouw dan voor afbraak. En Flor laat ons achter met twee suggesties voor een nieuw seizoen.

Handige linkjes:
De website van het copernicus-instituut: https://www.uu.nl/en/research/copernicus-institute-of-sustainable-development
Een mooie gids en video-serie van Flor en collega's over macht:
https://sonnet-energy.eu/power-guide/ 

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl

Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Marius Kooij voor montage, Igno Notermans voor ontwikkeling, Walvisnest voor muziek, Lieven Heeremans voor allerhande adviezen, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Je denkt er misschien niet zo bij na, maar om je heen zijn allerlei energiebronnen waarmee je duurzaam een huis kunt verwarmen en koelen. Overal schijnt de zon en is er lucht voor een warmtepomp. Ook is er water voor aquathermie, het riool voor riothermie, en ga zo maar door.  Dat maakt de warmtetransitie (onderdeel van de energietransitie) heel tastbaar. Je kunt de energie in je eigen omgeving oogsten.

In deze aflevering gaat Wouter samen met collega Carien van der Have langs bij Kirsten Notten. Zij is op allerlei manieren bezig met de warmtetransitie: in haar wijk Assendorp, in de gemeente Zwolle, maar ze opereert als lid van het kernteam van coöperatie Buurtwarmte/EnergieSamen ook op landelijk en Europees niveau.

We praten over de derde route in de warmtetransitie, naast de overheid en de markt. Die van burgers die met elkaar aan oplossingen werken, via een warmteschap. Deze route verdient volgens Kirsten (en de Europese unie) een aparte positie en andere regels. Het gaat niet om winst, het gaat erom om zelf eigen warmte te kunnen realiseren.

En nog twee afkortingen die we niet hebben uitgelegd: WKO = warmte/koude-opslag, en PAW = overheidsprogramma Programma Aardgasvrije Wijken. 

---

Handige linkjes
EnergieSamen / Buurtwarmte: https://buurtwarmte.energiesamen.nu/
HIER Opgewekt: https://www.hieropgewekt.nl/
Buurtinitiatief 50 Tinten Groen Assendorp: https://50tintengroenassendorp.nl/
Voorbeeldproject DRIFT over de warmtetransitie: https://drift.eur.nl/nl/cases/coil-samen-leren-voor-de-warmtetransitie/
Podcast 'Systeem op de schop' (promotie aan het einde): https://www.social-enterprise.nl/systeemopdeschop

Als jij ook aan de slag wilt met transities, of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl

Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Geert Vlieger voor montage, Igno Notermans voor ontwikkeling, Walvisnest voor muziek, Lieven Heeremans voor allerhande adviezen, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.

Hoe kan het dat onze maatschappij soms jarenlang stil lijkt te staan en dan opeens heel snel verandert. In het eerste seizoen van ‘Voer voor verandering’ voelen Igno Notermans en Wouter Mulders experts aan de tand over transitiewetenschap. Deze trailer geeft een korte indruk van het eerste seizoen.

Er bestaat haast geen betere gast om het eerste seizoen 'Voer voor verandering' samen te vatten dan Derk Loorbach, hoogleraar sociaal-ecomische transities en schepper van de X-curve. Nouja, dat laatste betwijfelt hij zelf, en hij heeft ook nog wat andere kanttekeningen bij hoe we de X-curve tot nu toe gepresenteerd hebben.

Derk is er wel blij mee dat we vanaf het begin de boodschap hebben uitgedragen: 'het regime: dat zijn wij allemaal'. In deze aflevering gaat hij in op de rol van de gevestigde orde in duurzaamheids- en rechtvaardigheidstransities.  Door druk van buitenaf gaan bepaalde routines op een gegeven moment schuren. Dat gebeurt bij bedrijven en instanties, maar ook bij jouw, in jouw dagelijks leven. Daar ontstaat transitieruimte.

We praten dus over de laatste hoek van de x-curve: ombouw. Over scharrelambtenaren en je eigen sterfelijkheid erkennen. Dus over hoe ondernemende individuen middenin het huidige systeem niet wachten tot transitie hen overkomt maar vanuit dat systeem 'vooruit gaan struikelen'. Hij vertelt aan de hand van voorbeelden uit de welzijnswereld en de haven van Rotterdam.

Linkjes met achtergrondinformatie:
Van de Straat: Mobilisatieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren
Transitie-agenda Biobased Haven Rotterdam
... en, altijd spannend: Derk's twitter

Als jij ook aan de slag wilt met transities of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl  
 

Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Pleuni van den Udenhout voor montage & redactie, Walvisnest voor muziek, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie. 

Er is niet één energietransitie. Er zijn er heel veel. In elk land gaat het weer net iets anders. Daarover praat onze deskundige gast Julia Wittmayer.

Julia praat ons bij over energietransities: weg van fossiele brandstoffen, en op naar hernieuwbare energiebronnen, zoals wind, zon en andere duurzame vormen van elektriciteit en warmte.

We hebben het over afbouw. Wat ga je stoppen, zodat nieuwe duurzame en rechtvaardige initiatieven een duurzame toekomst kunnen gaan vormen? En wat dragen rechtszaken en 'divestment' eigenlijk bij aan transities?

En Julia vertelt ons van alles over sociale innovatie. Want je kunt de techniek wel op orde hebben, maar nieuwe vormen van denken, organiseren, doen, dus de menselijke innovatie, zijn misschien wel net zo belangrijk.

Linkjes met achtergrondinformatie
Case studies uit onderzoeksproject SONNET
Fossielvrij.nl

Als jij ook aan de slag wilt met transities of er gewoon meer over wilt weten, ga dan naar drift.eur.nl  
 

Met dank aan: Maria Fraaije voor voice-over, Pleuni van den Udenhout voor montage & redactie, Walvisnest voor muziek, en alle collega’s van DRIFT voor steun & inspiratie.