Χάνια Γιαναγκιχάρα: «Προς τον παράδεισο»

Αν το κριτήριο ήταν η θεματική τόλμη, η ΜακΚάλλερς θα αναδεικνυόταν η πρωτοπόρος της μεταπολεμικής Αμερικανικής πεζογραφίας. Τι να θυμηθούμε; Το παράταιρο και τόσο συγκινητικό ζευγάρι του κωφάλαλου Σίνγκερ με τον ημίτρελο, Έλληνα, Σπύρο Αντωνόπουλο, στο Η καρδιά κυνηγάει μονάχη; Ή τον αντισυμβατικό έρωτα της Αμέλια με τον νάνο και καμπούρη εξάδερφο Λάιμον, και το δικό του πάθος για τον μοχθηρό Μάρβιν, στην Μπαλάντα του θλιμμένου καφενείου; Εδώ, στο Ανταύγειες σε χρυσά μάτια, το ταμπού είναι πιο ζόρικο: Ο κεντρικός ήρωας είναι στρατιωτικός και γκέι. Στη δεκαετία του 30, στον Νότο...

Η Μπουζάροφσκα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, αφού ακόμη και η οικογενειακή ιστορία απηχεί τις βαθιές και περίπλοκες σχέσεις μας με το γειτονικό κράτος. Η μητέρα της είναι Ελληνίδα, όπως και μια θεία της, καταξιωμένη συγγραφέας. Η ίδια έχει λουστεί ποικιλοτρόπως το ντελίριο συμπατριωτών μας «Μακεδονομάχων», κάθε φορά που ερχόταν στη χώρα μας – που είναι και χώρα της. Αυτή η διάσταση στην ταυτότητά της αφήνει μικρό αποτύπωμα στη συγκεκριμένη συλλογή, αλλά ίσως εξηγεί εν μέρει γιατί άγγιξε τόσο πολύ το ελληνικό κοινό: Διηγήματα από εντελώς άγνωστη συγγραφέα, και μάλιστα από την «ακατανόμαστη» χώρα του βορρά μας, και να γίνονται μπεστ σέλερ, δεν είναι κάτι αναμενόμενο ή σύνηθες. Πώς εξηγείται;

Διαβάζοντας τη Φάρσα σήμερα δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι είναι γραμμένη από γυναίκα, με ηρωίδες γυναίκες, στο μυαλό των οποίων θάλλουν πολλές άλλες γυναίκες, που γελοιοποιούν την πατριαρχία, κι ας επιθυμούν άντρες. Είναι ένας φεμινισμός ανατρεπτικός και γελαστικός, καθόλου βλοσυρός και καταγγελτικός: δεν ζητάει, δεν εκλιπαρεί, αλλά κάνει πράξη αυτό που θέλει. Αυτή η επιτελεστική διάσταση, αυτό που κάνει δηλαδή κι όχι αυτό που λέει το μυθιστόρημα, το φέρνει κοντά στις πλέον ριζοσπαστικές φωνές της γυναικείας εμπειρίας σήμερα. Απόσπασμα από το βιβλίο διαβάζει η συγγραφέας.

Το Poor things είναι ένα παιγνιώδες και πολύτροπο μυθιστόρημα του 1992, που συζητήθηκε πολύ στη μεγάλη Βρετανία, λαμβάνοντας και δύο βραβεία. Ο συγγραφέας του, Άλισντερ Γκρέι (1934), πέθανε πριν από τέσσερα χρόνια, χωρίς να προλάβει να δει το έργο του να μεταφέρεται στο σινεμά, με χολιγουντιανές προδιαγραφές, από έναν από τους πιο πρωτότυπους σκηνοθέτες της εποχής μας, τον Γιώργο Λάνθιμο. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι συγκρίσεις ανάμεσα στο βιβλίο και στην ταινία δίνουν και παίρνουν, εστιάζοντας κυρίως στις διαφορές, ενώ μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει το ερώτημα: Μπορεί ένα καλό μυθιστόρημα να μεταφερθεί στον κινηματογράφο χωρίς να χάσει την ψυχή του;

Ο Ζοrμπάς, το γκράφικ νόβελ του Soloúp, μια νέα ανάγνωση του αριστουργήματος του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», είναι ένα πληρέστατο έργο αφηγηματικής και εικαστικής τέχνης το οποίο αγγίζει κορυφές απάτητες μέχρι σήμερα στη χώρα μας. Μας καλεί να το ανακαλύψουμε, είτε είμαστε έφηβοι που κάνουμε τα πρώτα μας βήματα στο έργο του σπουδαίου συγγραφέα είτε έχουμε ήδη εντρυφήσει σε αυτό. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε μια έκδοση εξαιρετικής ποιότητας, όπως πλέον και όλο το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Αποσπάσματα διαβάζει ο Στέλιος Μάινας.

Οι Χαμένες μας καρδιές (εκδ. Μεταίχμιο) είναι μια πολιτική αλληγορία για τις απειλές που αντιμετωπίζουν οι δημοκρατίες μας, καθώς τα μισαλλόδοξα και ξενοφοβικά αισθήματα βρίσκουν ισχυρή πολιτική έκφραση. Είναι όμως κι ένα βιβλίο για τους βαθείς οικογενειακούς δεσμούς, για το πέρασμα από την ηλικία της αθωότητας στην ηλικία της γνώσης και της υπευθυνότητας. Είναι ένα μυθιστόρημα μαχητικό και αφυπνιστικό, που μας τοποθετεί απέναντι στον καθρέφτη μας, και μας κάνει να αναρωτηθούμε για το τι είδους κοινωνία θέλουμε να αφήσουμε πίσω μας. Αποσπάσματα διαβάζει ο Στέλιος Μάινας.

Το Χρυσό Σημειωματάριο είναι ένα μυθιστόρημα χιλίων σελίδων: φιλόδοξο, πολυδιάστατο, πρωτοποριακό. Διαβάστηκε πρωτίστως ως φεμινιστικό μανιφέστο, ως μεγάλη αφήγηση της γυναικείας εμπειρίας, υποβαθμίζοντας άλλες σημαντικές πλευρές του. Και πράγματι: δύο γυναίκες βρίσκονται στον πυρήνα αυτού του μυθιστορήματος: Το διακύβευμα της χειραφέτησής τους σε έναν κόσμο πατριαρχικό, ως γυναίκες αλλά και ως πολιτικά όντα, είναι κεντρικό. Μα η Λέσινγκ δεν περιορίζεται στο να καταγράφει: Αγγίζει αλήθειες βαθιές και επώδυνες που είναι ενεργές ακόμη και σήμερα, μια και η ελευθερία από καλούπια σκέψης είναι πάντα ζητούμενο, όποιο κι αν το τίμημα. Αποσπάσματα από το βιβλίο διαβάζει η Γωγώ Μπρέμπου.

Η Καμπάνα (εκδ. Διόπτρα), ένα καλά δομημένο μυθιστόρημα του 1958, διαβάζεται σήμερα σαν βιβλίο του καιρού μας. Τα ζητήματα που θίγει, για το πώς μπορεί κανείς να αναζητήσει πνευματικότητα σε έναν κόσμο με ή χωρίς Θεό, σε συνδυασμό με προβληματισμούς για τις ερωτικές σχέσεις, τον γάμο και την ελευθερία, το καθιστούν ένα ανάγνωσμα σύγχρονο και απολαυστικό. Η ηρωίδα, όπως πολλές σύγχρονες γυναίκες, αγωνίζεται να βρει τη θέση της δίπλα σε έναν άντρα που δεν μοιάζει διατεθειμένος να δει τον κόσμο μέσα και από τα δικά της μάτια. Η ανακάλυψη της Μέρντοχ από μια νεότερη γενιά αναγνωστών είναι γεγονός, και πιστεύω ότι θα έχει μέλλον.

Όπως ακριβώς και το αντικείμενό του, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ένα πολυγεγονός τεράστιου εύρους που διαφεύγει της δυνατότητας του ανθρώπου να το συλλάβει και να το περιγράψει, έτσι και οι Εφιαλτικές Νύχτες του Σουηδού Πέτερ Ένγκλουντ είναι ένα βιβλίο δυσπερίγραπτο, που ενδεχομένως, ως εγχείρημα, να μην έχει και προηγούμενο. Πρόκειται για μια νέα ματιά στην Ιστορία, που συνδυάζει την αυστηρότητα της ιστορικής επιστήμης με τη δυνατότητα του μυθιστορήματος να ζωντανεύει τον αφηγούμενο κόσμο, να μας κάνει μέρος του, να προκαλεί τη βαθύτερη κατανόηση και ενσυναίσθηση. Αποσπάσματα διαβάζει ο Στέλιος Μάινας.

Ένα ευσύνοπτο μυθιστόρημα, μια βαθύπνοη ερωτική ιστορία, σημασιοδοτεί την επιστροφή ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή συγγραφείς. Ο Πολωνός (εκδ. Διόπτρα), του νομπελίστα Τζον Μάξγουελ Κούτσι, είναι ένα μικρό κομψοτέχνημα, βγαλμένο από το σίγουρο χέρι ενός μετρ της γραφής. Είναι μια απρόσμενη ερωτική περιπέτεια, μεγάλο μέρος της οποίας (το σημαντικότερο ίσως) κορυφώνεται σπαρακτικά έξω από τις σελίδες του βιβλίου, έξω κι από την ίδια την ιστορία. Το φαινομενικά απλό, παγωμένο ύφος του συγγραφέα, κρύβει μέσα του τη λάβα μιας λογοτεχνίας υψηλής στόχευσης που δεν εξαντλείται στα τεχνάσματά της. Αποσπάσματα από το βιβλίο διαβάζει η Γωγώ Μπρέμπου.