μυθιστόρημα

Ο Ισίδωρος Ζουργός είναι ένας  συγγραφέας που μας έχει δώσει σπουδαία βιβλία. Οι  ήρωές του βρίσκονται πάντα στο κέντρο  της μεγάλης Ιστορίας και της δικής τους πολύ προσωπικής, που είναι αλληλένδετες. Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Παλιές και νέες χώρες» μας μιλά για την προσωπική του πορεία όλα αυτά τα χρόνια της συγγραφικής του ζωής καθώς  και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε τόσο σαν συγγραφεας όσο και σαν άνθρωπος.  

Ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης, εδώ και πολλά χρόνια γνωστός συγγραφέας στη Γαλλία, ζει στο Παρίσι και γράφει κυρίως αστυνομική λογοτεχνία και δοκιμιακά βιβλία για την αισθητική του εγκλήματος. Μας μιλά για την Κρήτη από όπου κατάγεται και μεγάλωσε αλλά και για το Παρίσι όπου τον έκανε να γίνει ο συγγραφέας που είναι.  Έχει γράψει επτά βιβλία που έχουν διακριθεί ενώ το  βιβλίο του «Μυθιστόρημα με κλειδί» απέσπασε το Μεσογειακό βραβείο αστυνομικού μυθιστορήματος 2023.

Υπάρχουν ορισμένα μυθιστορήματα που καλό είναι να τα διαβάζει κανείς χωρίς να έχει πρώτα προϊδεαστεί υπερβολικά για την εξέλιξη της πλοκής τους, και το «Μεσάνυχτα στην Βιβλιοθήκη» (εκδ. Ψυχογιός) του Ματ Χέιγκ είναι ένα από αυτά. Πέρα από το προφανές βιβλιοφιλικό μήνυμα, ότι με κάθε βιβλίο που διαβάζουμε είναι σαν να ζούμε μια ακόμη ζωή, υπάρχει εδώ βάθος και φιλοσοφική ακρίβεια που αφορά τις τυχαίες ή όχι επιλογές μας στη ζωή, για το τι κάνει τον καθέναν μας μοναδικό, αν είναι προτιμότερο να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε ή να αποδεχτούμε τον εαυτό μας όπως είναι, και άλλα πολλά. Στο τέλος, κάθε αναγνώστης θα βρει τις δικές του απαντήσεις, τις οποίες μάλιστα κάτι μας λέει ότι θα φλέγεται να τις μοιραστεί με άλλους αναγνώστες. Κάπως έτσι έγινε τούτο το μυθιστόρημα το αγαπημένο των αναγνωστών της πλατφόρμας Goodreads για το 2020. Αποσπάσματα από το βιβλίο διαβάζει η Γωγώ Μπρέμπου. 

Για  πρώτη φορά απονεμήθηκε σε Βούλγαρο λογοτέχνη, τον ποιητή και συγγραφέα, Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ,  το Διεθνές Βραβείο Booker, το διασημότερο και σπουδαιότερο βραβείο της αγγλόφωνης ή μεταφρασμένης στα αγγλικά λογοτεχνίας, για το μυθιστόρημά του «Χρονοκαταφύγιο». Το βιβλίο κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος, σε μετάφραση Αλεξάνδρας Ιωαννίδου. Πως τα κατάφερε όμως ένας Βούλγαρος συγγραφέας να κερδίσει το Booker;  Τίποτα δεν έγινε τυχαία.  

Τη βραβευμένη Ιρλανδή τη γνωρίσαμε με το υποβλητικό «Άμνετ», όπου με αφορμή τον πρόωρα χαμένο γιο του Σαίξπηρ φιλοτέχνησε ένα συγκινητικό πορτρέτο της γυναίκας του, Αν Χάθαγουεϊ. Κι εδώ, την ίδια περίπου εποχή, αλλά στην Ιταλία, παρά τη ζοφερή ατμόσφαιρα που υποβάλλει η σταδιακή επίγνωση ότι η ηρωίδα δεν θα έχει καλό τέλος στα χέρια του αδίστακτου Δούκα, έχουμε τον ολοζώντανο χαρακτήρα μιας κοπέλας που επικοινωνεί βαθιά με τα ζώα. Μυθιστόρημα για τη σκληρή μοίρα των γυναικών, που συνομιλεί πολλαπλώς με την εποχή μας. Αποσπάσματα διαβάζει η Γωγώ Μπρέμπου.

Ποιος είναι ο συγγραφέας με το ψευδώνυμο Νίκος Μάντης του οποίου το όνομα συζητείται έντονα στους λογοτεχνικούς κύκλους; Πήρε το μεγάλο βραβείο της Ακαδημίας για το μυθιστόρημά του « Οι τυφλοί» και επιστρέφει με τον «Κυθαιρώνα» που ήδη συζητιέται πολύ για την ευρηματικότητα αλλά και την τολμηρότητα του στις εκτεταμένες ερωτικες σκηνές. Απέχει από την δημοσιότητα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όπως μας εκμυστηρεύεται προτιμά να κάνει καθημερινές βουτιές στη μυθοπλασία.  

Στο πρώτο μυθιστόρημα του Όιγκεν Ρούγκε, «Τις μέρες που λιγόστευε το φως», συμπυκνώνεται η ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα, εστιάζοντας στη γέννηση, την παρακμή και το θάνατο της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Το δεύτερο, «Το ξενοδοχείο Μετροπόλ», επικεντρώνεται στη χρονιά των Δικών της Μόσχας, το 1936. Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος και συναποτελούν το πανόραμα μιας ολόκληρης εποχής που συνεχίζει, όπως διαπιστώνουμε με τον πόλεμο στην Ουκρανία, να καθορίζει τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία. 

Μπορεί το μυθιστόρημα να παραμένει το πιο δημοφιλές ανάγνωσμα, αλλά μια νέα κατηγορία βιβλίων αποκτά όλο και περισσότερους πιστούς αναγνώστες. Είναι τα βιβλία που πραγματεύονται ένα σημαντικό θέμα, ένα μεγάλο ζήτημα της εποχής μας ή ένα ιστορικό γεγονός, κι είναι γραμμένα με τρόπο που συνδυάζει την επιστημονική στιβαρότητα με την πρόθεση να διαβαστούν απρόσκοπτα από όλους. Κάναμε μια επιλογή δώδεκα βιβλίων του 2022, από αυτά που τα διαβάζεις και μετά τα φυλάς για πάντα στη βιβλιοθήκη σου.  

Ένα ακυκλοφόρητο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη είναι από μόνο του σπουδαία είδηση. «Ο ανήφορος», χρονολογικά, ακολούθησε τον «Ζορμπά» κι άρα αποτελεί έργο της ωριμότερης περιόδου του συγγραφέα. Διαβάζεται ως αυτοτελές μυθιστόρημα, μια πολιτική και φιλοσοφική παρακαταθήκη για τις αγωνίες του μεταπολεμικού κόσμου. Όπως πλέον όλα τα έργα του συγγραφέα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Διόπτρα». Αποσπάσματα διαβάζει ο Στέλιος Μάινας.

Ο Μίνως Ευσταθιάδης περιγράφει τι συμβαίνει στο περίπλοκο μυαλό ενός συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας που είναι ταυτόχρονα νομικός και σέρφερ. Μας μιλά για το «δώρο» του να μεταφραστούν τα βιβλία του στο εξωτερικό και για την απόφασή του να ζει και να γράφει μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα, σε ένα μικρό χωριό στα περίχωρα του Αιγίου, δίπλα στη θάλασσα και τη φύση, εκπληρώνοντας τα δυο όνειρά του, που ήταν να γίνει συγγραφέας και να κάνει σερφ.

Πόσο πολύτιμο είναι να προστατεύεις τους δικούς σου ανθρώπους και πόσο οδυνηρό είναι όταν αυτό δεν το καταφέρνεις; Κάθε ιστορία οδηγεί σε ένα άνοιγμα, ένα πέταγμα σε ένα καλύτερο μέρος, προς τον συμβολικό Παράδεισο του τίτλου. Ένα μεγάλο, από κάθε άποψη, μυθιστόρημα, περίπλοκο και φιλόδοξο, που χαίρεσαι να το διαβάζεις και να το ανακαλύπτεις, σαν μια μεγάλη άγνωστη χώρα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Αποσπάσματα διαβάζει η Γωγώ Μπρέμπου.

Οι Αρχαίοι μας έχουν προειδοποιήσει. Κανένας νόμος δεν εξασφαλίζει τη δικαιοσύνη, καμιά λογική δεν οδηγεί αυτόματα στην ευθυκρισία. Όλα τα ανθρώπινα είναι περίπλοκα, αντιφατικά, ευμετάβλητα. Τι μπορούμε να κάνουμε ενάντια στις θεωρίες συνωμοσίας και στην άρνηση της επιστήμης; Εύκολη απάντηση δεν υπάρχει: Αυτό που σίγουρα δεν βοηθάει, είναι να βγάζουμε τρελούς ή ανόητους όσους δεν συμφωνούν μαζί μας. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Διόπτρα». Αποσπάσματα διαβάζει ο Στέλιος Μάινας.

Διαβάζοντας σήμερα το «Όχι πια άνθρωπος» από τις εκδόσεις Διόπτρα, δεν μπορείς παρά να  αναγνωρίσεις τη φρεσκάδα που αποπνέει. Εγγράφεται βέβαια στην εποχή του κι εμφανίζει συνάφειες με πασίγνωστα κείμενα του δυτικού Κανόνα, όπως «Η Ναυτία» του Σαρτρ ή «Ο Ξένος» του Καμύ και «Ο Φύλακας στη Σίκαλη» του Σάλιντζερ. Στην αφήγηση του Ιάπωνα ήρωα κάποιοι ίσως «ακούσετε» την υπνωτιστική και ματαιωμένη φωνή που ηχεί στα βιβλία του Μισέλ Ουελμπέκ. Αποσπάσματα διαβάζει ο Στέλιος Μάινας.

«Να σου κάνω κατάσταση;», είπε το υδρογόνο. Έτσι θα μπορούσε να ξεκινάει ένα ερωτικό χημικό μυθιστόρημα (δεν υπάρχουν χημικά μυθιστορήματα ρε Στελλάρα). Ένα αστυνομικό χημικό μυθιστόρημα θα μπορούσε να λέει: «Δεν το πιστεύω ότι βρήκα το νερό σε αυτήν την κατάσταση». Εδώ όμως, δεν έχουμε κάτι τέτοιο. Έχουμε ένα επεισόδιο για τις καταστάσεις της ύλης. Απολαύστε λοιπόν τα υγρά, τα στερεά, τα αέρια, τα πλάσματα και τον βρασμό, που είναι μαγικός!

Το μυθιστόρημα «Η Διαγώνιος Αλιέχιν», από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, με εκλεκτικές συγγένειες με τη Σκακιστική Νουβέλα του Τσβάιχ και με την Άμυνα Λούζιν του Ναμπόκοφ, χρησιμοποιεί το σκάκι σαν μια διπλή μεταφορά: Για τη μεγαλοσύνη του ανθρώπινου πνεύματος, όταν συνυπάρχουν θέληση και ταλέντο. Για τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης διάνοιας, που θυσιάζει τη χαρά του παιχνιδιού στην εξουσία και τον θάνατο. Η ιστορία του σκακιστή που έγινε πιόνι των Ναζί. Αποσπάσματα διαβάζει η Γωγώ Μπρέμπου.

Στην «Τιμή και το Χρήμα» - το πρώτο κατά χρονολογική σειρά μεγάλο διήγημα του Θεοτόκη - περιγράφεται ιδιαίτερα το κερκυραϊκό προάστιο, το Μαντούκι, και γενικά η κατάσταση της Κέρκυρας στην εποχή της πρωθυπουργίας του Γ. Θεοτόκη. Ο συγγραφέας καυτηριάζει τα πολιτικά συστήματα της τότε εποχής, το κυρίαρχο ρουσφετολόι, την πρόοδο του συστηματικού λαθρεμπορίου στις κερκυραϊκές ακτές και την εξαχρείωση του εκλογέα. Ανάμεσα σε όλη αυτή την κίνηση πλέκεται το τρυφερό ειδύλλιο της Ρήνης και του Ανδρέα, που η χρηματική ανάγκη το παρακολουθεί για να το χτυπήσει θανάσιμα. Έτσι ο συγγραφέας, μας αποδεικνύει πόσο κυρίαρχα το χρήμα επιβάλλεται και στα δυνατότερα και αγνότερα αισθήματά μας.

Διαβάζει η ηθοποιός Κρίνα Δαλακλή.

Για τον Θεοτόκη: Ο Στέφανος-Κωνσταντίνος Θεοτόκης (1872 - 1923) ήταν Έλληνας συγγραφέας και μεταφραστής, σημαντικός εκπρόσωπος της Επτανησιακής Σχολής. Ασχολήθηκε τόσο με την πεζογραφία όσο και με την ποίηση και την μετάφραση Σαίξπηρ, Γκαίτε και άλλων. Τα πιο γνωστά του έργα είναι οι νουβέλες «Η τιμή και το Χρήμα», «Κατάδικος» και το μυθιστόρημα «Οι Σκλάβοι στα Δεσμά τους». Τα περισσότερα έργα του Θεοτόκη έχουν κοινωνική κατεύθυνση, κλείνουν δηλαδή ένα κήρυγμα· τούτο όμως δεν ελαττώνει την λογοτεχνική τους αξία, , αλλά είναι λογοτεχνικές επιτεύξεις ενός συγγραφέα, που έχει πεποιθήσεις κοινωνικές και τις εκφράζει μέσα από τον μύθο του. Στα τελευταία του έργα, το ταλέντο του έχει καλλιεργηθεί στην πληρότητά του· διάλογος, περιγραφή, ψυχολογία, γλωσσικό όργανο, όλα συντελούν στη διαμόρφωση δυνατών και συναρπαστικών πεζογραφημάτων.

Γνωρίσαμε τον Ιταλό συγγραφέα Τζόρτζιο Μπασάνι (1916-2000) από το μυθιστόρημά του «Ο κήπος των Φίντσι-Κοντίνι», ιδιαίτερα μέσα από την κινηματογραφική μεταφορά του από τον σκηνοθέτη Βιτόριο ντε Σίκα.

Ο Μπασάνι, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Ιταλίας του 20ού αιώνα, παρέμενε μέχρι τώρα σχετικά άγνωστος για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Γεννημένος στη Φεράρα, σε εβραϊκή οικογένεια, ο Μπασάνι έζησε την εμπειρία του γκέτο, τους νόμους φυλετικής καθαρότητας του Μουσολίνι και τη μετάβαση της Ιταλίας από τον φασισμό στο μεταπολεμικό κόσμο. Κυρίως έζησε τη Φεράρα, μια πόλη ανάμεσα στην Μπολόνια και στην Αδριατική Θάλασσα, μια πόλη σχεδόν κλειστή –όχι μόνο γιατί είναι τοιχισμένη– και σκοτεινή. Ουσιαστικά η Φεράρα είναι η μεγάλη ηρωίδα της πεζογραφίας του Μπασάνι.

Γνωρίζουμε τώρα τον Τζόρτζιο Μπασάνι με την πλήρη έκδοση του «Μυθιστορήματος της Φεράρας» σε μετάφραση Γιώργου Κεντρωτή, από τις εκδόσεις Gutenberg, ένα πολύπτυχο βιβλίο, που περιλαμβάνει τέσσερα μυθιστορήματα, ανάμεσα στα οποία «Ο κήπος των Φίντσι Κοντίνι», και δύο συλλογές διηγημάτων, όπου η Φεράρα αποτελεί το ενωτικό στοιχείο.

Στο πολυβιβλίο αυτό, στο μυθιστόρημα «Τα χρυσά γυαλιά» παρουσιάζονται με συγκλονιστικό και πολύ πρωτότυπο τρόπο όχι μόνο οι διωγμοί αλλά και η κοινωνική περιφρόνηση για τους Εβραίους και τους ομοφυλόφιλους ενώ το μυθιστόρημα «Πίσω από την πόρτα» έχει ως θέμα του το μπούλινγκ, ίσως ένα από τα πρωιμότερα πεζογραφικά έργα όπου παρουσιάζεται με επίσης πρωτότυπο αφηγηματικό τρόπο ένα θέμα τόσο διαχρονικό.

Πώς θα έμοιαζε ένα ελληνικό glocal μυθιστόρημα; Τι γεννά την ανάγκη για ταυτότητα και ασφάλεια στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας και πώς αποτυπώνεται στη λογοτεχνία; Διατηρείται ακόμη ο αρχαϊκός πυρήνας του «νεοέλληνα» ή μήπως είναι πλέον ευσεβής πόθος; Θα μπορούσε να γεννηθεί σήμερα ένας Ζορμπάς και πώς θα έμοιαζε; Ο Κώστας Κατσουλάρης συζητάει με τον πεζογράφο και κριτικό λογοτεχνίας Δημοσθένη Κούρτοβικ στην ξεχωριστή σειρά επεισοδίων του podcast «Να ένα βιβλίο!».

Τι εννοούν οι Έλληνες πολιτικοί όταν λένε ότι «ο πολιτισμός είναι η βαριά μας βιομηχανία»; Πώς καταφέρνει το ελληνικό σχολείο ώστε οι μαθητές να μην διαβάζουν ούτε ένα μυθιστόρημα ολόκληρο; Τι αντίκτυπο είχε η χρεοκοπία στην ανυποληψία της ελληνικής πεζογραφίας στους νέους; Γιατί η γυναικεία χειραφέτηση δεν έχει βρει ακόμη ισχυρή φωνή; Ο Κώστας Κατσουλάρης συζητάει με τον πεζογράφο και κριτικό λογοτεχνίας Δημοσθένη Κούρτοβικ για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας.

Γιατί το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου δεν ανήκει στον Ευρωπαϊκό λογοτεχνικό κανόνα; Πάσχει η ελληνική πεζογραφία από σοβαροφάνεια; Ή, μήπως, το ελληνικό μυθιστόρημα είναι καχεκτικό για λόγους που σχετίζονται με την ιστορία και την ιδιοσυγκρασία μας; Σε αυτήν την ξεχωριστή σειρά επεισοδίων, ο Κώστας Κατσουλάρης συζητάει με έναν από τους πιο ευρυμαθείς και ερεθιστικούς Έλληνες διανοούμενους, τον πεζογράφο και κριτικό λογοτεχνίας Δημοσθένη Κούρτοβικ για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας.