Οι γυναίκες στις ελληνικές φυλακές

‘Oλα ξεκίνησαν από τον Χόρχε Λούις Μπόρχες, από τα δοκίμια και τα πεζά του Aργεντινού συγγραφέα, που ο Παναγιώτης Μελίδης διάβασε στο παιδικό του δωμάτιο στη Βέροια. Τον ακούω και ανακαλύπτω έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη που διαβάζει «απρόοπτα» βιβλία και τα αναλύει μέσα από μια εντελώς δική του οπτική. Πίσω από την μουσική του υπάρχουν βιβλία, όπως το μυθιστόρημα του Ζορζ Περέκ «Ζωή, οδηγίες χρήσεως». Του αρέσει να διαβάζει ενώ περπατάει. Περπατώντας διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόυς αλλά και «Το ουράνιο τόξοτης βαρύτητας» του Τόμας Πίντσον και το «Infinite Jest» του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας. Από τους Έλληνες συγγραφείς, διαβάζει Σκαρίμπα, Μάτεσι αλλά και τον Αριστείδη Αντωνά και τον Ευθύμη Φιλίππου. Λατρεύει το έργο του Ρόμπερτ Μπολάνιο αλλά και του Ρεμόν Κενό. Και είναι εντελώς εξαρτημένος από τα βιβλία του Ζέμπαλντ.

Μέντοράς της ήταν ο αξιωματικός πατέρας της. Τα πρώτα βιβλία τα αγόρασε όταν ήταν στην 6η Δημοτικού, στο βιβλιοχαρτωλείο «Χαρμπής» της Θεσσαλονίκης. Αγάπησε πολύ τους κλασικούς αλλά και τους αφροαμερικανούς, όπως την Τόνι Μόρρισον και τον Πέρσιβαλ Έβερετ. Αγάπησε τον Μίσιμα αλλά και τον Τζόν Στάιμπεκ. Διάβασε νωρίς την Βιρτζίνια Γούλφ και τα «Αποσπάσματα ερωτικού λόγου» του Ρολαν Μπαρτ την έφεραν κοντά σ' έναν άνθρωπο.  Της αρέσει η Ούρσουλα Φώσκολου και η Μελίσσα Στοίλη, αλλά η απογοήτευση ως αναγνώστριας έρχεται κυρίως από Ελληνες συγγραφείς. Θα καλούσε σε γεύμα τους τέσσερις του «Μυθιστορήματος των τεσσάρων», Βενέζη, Μυριβήλη, Καραγάτση, Τερζάκη και τον...συντονιστή τους Γιάννη Μαρή. Μετά από μια περίοδο αποχής από την ανάγνωση λόγω long covid, τα αστυνομικά την ξαναβάζουν τώρα στον κόσμο των βιβλίων.

Αγαπάει την Μαργκερίτ Ντυράς. Δεν θα μπορούσε διαφορετικά: η γαλλίδα συγγραφέας του έμαθε να φτιάχνει blanquette de veau. Στην Ταγγέρη γνώρισε τον Πόλ Μπόουλς και δοκίμασε κάτι από την γεύση των μπίτνικ, έστω και στο τελείωμά τους. Θα οργάνωνε δείπνο αποκλειστικά με γκέι συγγραφείς, ανάμεσά τους ο Ταχτσής και ο Έντμουντ Γουάιτ. Διάβασε το βιβλίο του Ουίλιαμ Ντάρλιμπλ «Στη σκιά του Βυζαντίου» κι έκανε το ίδιο ταξίδι. Του αρέσει η Γερτρούδη Στάιν, ιδιαίτερα η συνταγή της ‘κότα γεμιστή με αυγά’.

M​εγάλωσε στη Γαλλία αλλά έμαθε ελληνικά διαβάζοντας την ελληνική έκδοση του «Αστερίξ». Το πρώτο βιβλίο ελληνικής λογοτεχνίας που διάβασε ήταν «Το αμάρτημα της μητρός μου». Το διάβασε στα δώδεκά του, καθ' υπόδειξιν της μητέρας του. 

Ο πρώτος συγγραφέας που του έρχεται στο νού είναι ο Χόρχε Σεμπρούν και το βιβλίο του «Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ». Ταυτίζεται κάπως μαζί του, λόγω της διπλής ταυτότητας. Ο Σεμπρούν ισπανογάλλος. Αυτός, ελληνογάλλος. Διαβάζει πολύ. Από Εμανουέλ Καρέρ και Γιούκιο Μίσιμα μέχρι Χωμενίδη και Αλέξη Πανσέληνο. Διαβάζει Μπρετόν αλλά και Ουελμπέκ. Η λογοτεχνία του Ουελμπέκ του δείχνει την ευρωπαϊκή κατάσταση, την μοναξιά, της κρίση της ανδρικής ταυτότητας.

Είναι κοινωνιολόγος και χρησιμοποιεί την λογοτεχνία ως εμπειρικό υλικό. Διαβάζει και Σιμενόν. Θεωρεί ότι είναι ένας συγγραφέας που δεν ντρέπεται για το ανθρώπινο είδος. Βραβευμένος για το βιβλίο του «Οι περιπέτειες της μεσαίας τάξης», δουλεύει τώρα πάνω στην ελληνική κουζίνα και στην κωδικοποίησή της. Γι'αυτό διαβάζει Βέφα Αλεξιάδη και φυσικά Νικόλαο Τσελεμεντέ.

​

Το βιβλίο στο οποίο βυθίστηκε, στην κυριολεξία, ήταν το Confiteor του καταλανού Ζάουμε Κομπρέ. Το βιβλίο που θα αρχίσει τώρα να διαβάζεί είναι «Το βουνί» της Λουίζας Παπαλοϊζου. Τα βιβλία της δίνουν ιδέες και κλειδιά για τα θεάματά της. Συνέβη με «Το γαλάζιο τετράδιο» του Δανιήλ Χαρμς, ενός σχεδόν άγνωστου συγγραφέα της ρωσικής πρωτοπορίας. Συνέβη και με την συλλογή επιτύμβιων ποιημάτων «Ανθολογία του Σπουν Ρίβερ» του Αμερικανού Έντγκαρ Λη Μάστερς, ένα βιβλίο που της είχε συστήσει ο ποιητής Νίκος Παναγιωτόπουλος. 

Έχοντας μεγαλώσει μέσα στο βιβλιοπωλείο «Διάμετρος» της Χαλκίδας, η Αργυρώ Χιώτη είναι αναγνώστρια εξ απαλών ονύχων. Πολλές  παραστάσεις της στηρίζονται σε λογοτεχνικά κείμενα αλλά και σε κείμενα της παράδοσης, όπως τα παραμύθια. Συνεργάζεται στενά με τον Ευθύμη Φιλίππου. Και η εμπειρία της ως  φοιτήτριας στη Γαλλία τής άνοιξε δρόμους σε θεωρητικά κείμενα (Μποντριγιάρ, Ντελέζ κλπ) που τα χρησιμοποιεί τώρα στις παραστάσεις της.

Ο Soloúp, κατά κόσμον Αντώνης Νικολόπουλος, είναι ο δημιουργός σημαντικών graphic novels, όπως το «Αϊβαλί», ο «Συλλέκτης», η «Μάχη της πλατείας», ο «Ζοrμπάς».

O δημιουργικός του κόσμος διαμορφώθηκε και επηρεάστηκε από τα βιβλία και τους συγγράφεις που διαβάζει από την παιδική του ηλικία. Μας εξομολογείται ότι διατηρεί μια βιβλιοθήκη «επίλεκτων» βιβλίων, δηλαδή έναν σχετικά μικρό αριθμό έργων που διατρέχουν την ανθρώπινη γνώση. Ανάμεσά τους είναι έργα του Ηράκλειτου, του Επίκτητου, του Αλμπέρ Καμί αλλά και του Φερνάντο Πεσόα. Το παράδοξο είναι ότι σε αυτήν τη βιβλιοθήκη των επίλεκτων συγγραφέων υπάρχει κι ένας συνθέτης, ο Μπαχ.

Τι διάβασε για να μπεί στον κόσμο του Καζαντζάκη; Τι διάβασε για το «Αϊβαλί»; Μήπως ο Κόντογλου βρίσκεται πίσω από το graphic novel του για τη Μικρασιατική Καταστροφή; Αυτός είναι ο αναγνώστης Soloúp.

Ο Στάθης Καλύβας ομολογεί  ότι η λογοτεχνία είναι η πρώτη ύλη για καταλάβει τον κόσμο κι αυτή που του δίνει έμπνευση για την δική του δουλειά ως πολιτικού επιστήμονα. Ανάμεσα στα βιβλία που συζητάει είναι η «Ορθοκωστά» του Θανάση Βαλτινού, «Η γιορτή του τράγου» του Μάριο Βάργκας Γιόσα, «Η σύντομη θαυμαστή ζωή του Όσκαρ Γουάο» του Τζούνο Ντίαζ, «Λιμόνοφ» και «Γιόγκα» του Εμανουέλ Καρέρ αλλά και βιβλία της Ανί Ερνό, του Μισέλ Ουελμπέκ, του Γκαστόν Λερού, του Ευγενίου Συ. 

Στη διάρκεια της συζήτησης διαπιστώνουμε ότι στις αναφορές του κυριαρχεί η γαλλική λογοτεχνία. Το θέμα είναι βιογραφικό: η επιρροή της Γαλλίδας μητέρας του. Στον ναυτικό πατέρα του οφείλει την εμπειρία του Γεωργίου Βιζυηνού.

Η Ξένια Κουναλάκη παρουσιάζει την βιωματική σχέση της με τα βιβλία. Μιλάει για «Το καπλάνι της βιτρίνας» της Αλκης Ζέη (εκδ. Μεταίχμιο), «Νετανιάχου» του Τζόσουα Κοέν (εκδ. Gutenberg), «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο» του Λόρενς Ντάρελ (εκδ. Μεταίχμιο), «Ο αγώνας μου» του Κλάους Ούβε Κνάουσγκορντ (εκδ. Καστανιώτης), «Παραντάϊς» της Φερνάντα Μελτσόρ (εκδ. Δώμα), «Θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μαν (εκδ. Μεταίχμιο), «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης» της Σώτης Τριανταφύλλου (εκδ. Πατάκης), «Γιάντες» της Αμάντας Μιχαλοπούλου (εκδ. Καστανιώτης), «Πάπισσα Ιωάννα» του Εμμανουήλ Ροίδη (εκδ. Gutenberg), «Πράγματα που σκέφτεται η Παρθένος Μαρία όταν καπνίζει κρυφά στο μπάνιο» της Αλεξάνδρας Κ. (εκδ. Πατάκης), αλλά και για τα βιβλία του Φίλιπ Ροθ, της Ανί Ερνώ, του Ορχάν Παμούκ, τα διηγήματα της Βίβιαν Στεργίου και άλλα. 
 

Τα βιβλία της Ξένιας Κουναλάκη «Στις ταινίες κλαίω στις πιο άσχετες σκηνές», «Οξυγόνο» και «Ο αντισημιτισμός στην Ελλάδα» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις.

Ο κόσμος του Παπαδιαμάντη, η Πηνελόπη Δέλτα της παιδικής της ηλικίας, οι μέντορες. καθηγήτριές της στο Ηράκλειο, οι αρχαίοι τραγικοί, ο Σαίξπηρ, η βιβλιοθήκη του Βασίλη Φωτόπουλου, η δουλειά της στις φυλακές με τα κείμενα και την ανάγνωση είναι όλα αυτά που συντελούν το αναγνωστικό σύμπαν της Εύας Νάθενα.