Gooise Museumschatten

De Amsterdamse Tonia Stieltjes was rond 1920 een aantrekkelijk model voor schilders. Jan Sluijters bijvoorbeeld heeft minstens twaalf portretten van haar gemaakt. Niet alleen vanwege haar uiterlijk – als een opvallende, modebewuste zwarte vrouw – maar ook vanwege haar verdiensten als vakbondsleider, met bovendien een grote belangstelling voor kunst. Veel bezoekers van Singer Laren zijn vertrouwd met haar portretten, maar het levensverhaal van Tonia is minstens zo inspirerend.

In deze aflevering praat Caspar Stalenhoef met Jan Rudolph de Lorm (directeur van museum Singer Laren) en met Esther Schreuder (gastconservator van de tentoonstelling Tonia. Model en activiste – te zien vanaf 17 oktober 2023).

Het schilderij waarmee deze aflevering begint kun je terugvinden op onze collectieportal via deze link.

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Frank and Poet’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Elke dag wordt het nieuws niet alleen bepaald door schrijvende journalisten, ook foto’s en video’s beïnvloeden hoe we naar de wereld kijken. Museum Hilversum laat daarvan de beste voorbeelden zien, met onder andere De Zilveren Camera, de jaarlijkse prijzen voor fotojournalistiek.

In Museum Hilversum spreekt Caspar Stalenhoef met Marieke van der Velden en Philip Brink, winnaars van de prijs voor storytelling, en met Fleur van Muiswinkel, sinds januari 2023 directeur van Museum Hilversum.

Links naar besproken foto’s en andere projecten:

- Filter de collectieportal op foto’s
- De eerste foto die we bespreken: Selma & Husam
- De tweede foto die we bespreken: Rashad & Otis
- The Island of All Together (2015-16)
- Children of the Labyrinth (2021-22)
- ‘Over de grens’ van Eddy van Wessel en Daimon Xanthopoulos
- De eerste tentoonstelling van Fleur van Muiswinkel
- Now You See Me Moria
- De Zilveren Camera
- ‘Ruïnes voor de vrijheid’ van Eddy van Wessel
- Comeniusprijs 2023 van het Comenius Museum: Tineke Ceelen

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘St. Augustine Red’, ‘Di Breun’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

In het jaar 1899 verhuist Kees van Dongen naar Parijs. Hij is dan nog een onbekende, 22-jarige illustrator uit Delfshaven, maar zo’n vijf jaar later wordt hij een van de grote vernieuwers van de Franse schilderkunst, samen met andere kunstenaars als Picasso en Matisse. Hoe hij dat in die korte tijd voor elkaar krijgt, en zich daarna vestigt als een van de kleurrijkste schilders van Parijs, is tijdelijk te zien in museum Singer Laren. 

Caspar Stalenhoef spreekt in deze aflevering met Anita Hopmans (conservator bij het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis) en Jan Rudolph de Lorm (directeur van Singer Laren).

Links:

• Bekijk Het blauwe hoedje op de collectieportal
• Bezoek de tentoonstelling De weg naar succes
• Luister naar de langere versie van het interview met Anita Hopmans in de podcast Kroniek Kunstgeschiedenis

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Di Breun’, ‘Checkered Blue’, ‘Mosic’, ‘Algea Tender’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

De aanleg van de Afsluitdijk veranderde tussen 1928 en 1932 de Zuiderzee in het IJsselmeer. Dat had grote gevolgen voor iedereen die langs de kust woonde en van de zee leefde. Het vissersdorp Huizen had ooit de grootste vloot van de Zuiderzee, maar moest op zoek naar andere bronnen van inkomsten. Precies van dat keerpunt in de geschiedenis heeft het Huizer Museum een zeldzaam schilderij. Caspar Stalenhoef ging erheen om ernaar te kijken met George Laeijendecker.

Links naar de collectieportal:
- David Schulman, Zuiderzee bij Huizen (1925)
- Jacob Maris, Op de Zuiderzee (1873)
- Lithografie van het Muiderslot
- Een winterschilderij van David Schulman (1929)
- David Schulman, Twee molens aan de Vecht (1944-55)
- Albert Neuhuys, Boerenerf te Achterbos (1859-1914)

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Mosic’, ‘Silky’, ‘Di Breun’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Op 19 februari 1772 start de bouw van het nieuwe stadhuis van Weesp. Volgens een journalist ter plaatse wordt de eerstesteenlegging gevierd ‘met lofzangen, een gestadig geluid van waldhoorns en een grote toevloed aan toeschouwers’. Vier jaar later is het af en heeft Weesp, een stad van amper 3.000 inwoners, een groot en statig stadhuis, ontworpen door een vooruitstrevende architect uit Amsterdam. Hoe het kleine Weesp dát voor elkaar kreeg bespreekt Caspar Stalenhoef met Christian Pfeiffer, voormalig raadslid van Weesp en bezig met een boek over het stadhuis.

Links naar de collectieportal:

• Het schilderij De drie burgemeesters van Gijsbert Jansz. Sibilla (1652)
• Het Grote Plein met in de achtergrond de Grote Kerk en nog net rechts het  stadhuis
• Weesp, gelegen aan de Vecht, geschilderd door Thom Posthuma (1938)
• Jeneverkruik (1787-1801)
• Weesper porselein (1759-1771)
• De fabrieken van Van Houten (vanaf 1850 gevestigd in Weesp) 

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Di Breun’, ‘Mosic’, ‘Checkered Blue’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

De van oorsprong Amerikaanse Anna Singer was een belangrijke kunstverzamelaar. In 1901 vertrok ze naar Europa met de twee belangrijkste mannen in haar leven: haar echtgenoot William Singer en hartsvriend Martin Borgord, die allebei kunstenaar waren. In Laren woonden ze in een villa met een naam die ook naar henzelf verwees: De Wilde Zwanen. Want in meerdere opzichten vormden zij een drie-eenheid.

Deze aflevering is opgenomen in het Instituut voor Beeld en Geluid, tijdens de recordpoging podcasts opnemen van de Dutch Media Week 2022. Caspar Stalenhoef sprak met Jet Boetje (schrijver van de nieuwe biografie over Anna Singer) en Anne van Lienden (conservator bij museum Singer Laren). 

Links:

• Het portret van Anna Singer uit 1905, waarmee deze aflevering begint;
• Uitgeverij Noord-Holland, de uitgever van de Anna Singer-biografie;
• Singer Laren, museum annex concertzaal, gesticht door Anna Singer, in en rondom villa De Wilde Zwanen;
• Washington County Museum of Fine Arts, museum annex concertzaal in Hagerstown, Maryland, gesticht door Anna Singer;
• KODE Museum, in Bergen, Noorwegen, met een deelcollectie van Anna Singer. 

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Op Forteiland Pampus stonden vanaf 1895 twee enorme dubbele kanonnen opgesteld. Zo kon in oorlogstijd een aanval vanaf de Zuiderzee worden tegengegaan. Tweehonderd militairen waren daarvoor nodig, en die moesten drie maanden lang – afgezonderd en geheel zelfvoorzienend – op het eiland kunnen blijven. Caspar Stalenhoef gaat met directeur Tom van Nouhuys naar het eiland. De militaire functie is verdwenen, maar het gebruik ervan is nog altijd gericht op zelfvoorziening en duurzaamheid.

Op de collectieportal kun je een afbeelding zien van het voorpantser waar deze aflevering mee begint.

Gooise Museumschatten is een programma van regioconservator Gooi &Vecht Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Elke dag worden we overspoeld door nieuwsfoto’s. Die laten zien wat er in de wereld is gebeurd, maar die foto’s laten ook veel dingen níet zien. Op school leren we begrijpend lezen, maar deze aflevering van Gooise Museumschatten is een pleidooi voor begrijpend bééldlezen. Daarom verzamelt Museum Hilversum nieuwsfotografie. Caspar Stalenhoef spreekt daarover met Marc Prüst.

De besproken foto’s kun je hier in de Collectieportal bekijken:
- Pim Fortuyn en Ad Melkert op 6 maart 2002, gemaakt door Marcel Antonisse;
- Zorgmedewerker aan het begin van de coronacrisis, 11 april 2020, gemaakt door Jiri Büller;
- Sigrid Kaag dansend op tafel, 17 maart 2021, gemaakt door Martijn Beekman.

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Mosic’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Streekdracht is tot in de periode voor de Tweede Wereldoorlog nog overal in Nederland te zien. Wat vooral opvalt is de hoofdbedekking voor vrouwen. Dat begint met mutsen of kappen die eenvoudig en functioneel zijn, maar langzaamaan worden die steeds groter en opzichtiger. Over de modeverschijnselen binnen de Gooise streekdracht spreekt Caspar Stalenhoef met streekdrachtexpert Jankees Goud.

Links naar de collectieportal:
- Streekdracht uit Huizen: zilveren oorijzer met gouden stiften, hier werd een oorijzermuts overheen gedragen;
- Hoge oorijzermuts;
- Streekdracht voor doordeweeks: de isabee.

Een programma van de samenwerkende musea in Gooi & Vecht
Podcastproductie: Caspar Stalenhoef
Samenstelling en eindredactie:  Laura Grijns, regioconservator
Muziek: ‘Borough’, ‘Trek VX’, ‘Di Breun’, ‘Quarry Clouds’ en ‘Palms Down’ door Blue Dot Sessions 

Deze podcast is mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland

Vanaf 1642 gaan twee heel verschillende mannen met elkaar samenwerken. De Nederlandse zakenman Louis de Geer (1587-1652), rijk geworden door de verkoop van wapens en bekend als de ‘kanonnenkoning van Europa’, zoekt contact met de Tsjechische theoloog en onderwijshervormer Jan Amos Comenius (1592-1670), die zich juist inzet voor vrede. Caspar Stalenhoef spreekt met John Exalto, directeur van het Comenius Museum, over wat deze mannen bij elkaar bracht.

Collectieportal:
- Bekijk de collectie van het Comenius Museum
- Portret van Louis de Geer
- Portret van Laurens de Geer

Wil je meer te weten komen over Comenius? Luister dan naar aflevering 2 van Gooise Grensverleggers, via Apple Podcasts of Spotify.


Een programma van de samenwerkende musea in Gooi & Vecht
Podcastproductie: Caspar Stalenhoef
Samenstelling en eindredactie:  Laura Grijns, regioconservator
Muziek: ‘Borough’, ‘Di Breun’, ‘St. Augustine Red’, ‘Quarry Clouds’ en ‘Palms Down’ door Blue Dot Sessions 
Deze podcast is mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland

In het keukenvertrek van het Muiderslot staat een houten kast waar je zo aan voorbij kunt lopen, maar waar een heel verhaal achter zit. Het gaat van tulpen naar lust en liefde én het gaat dwars door de eeuwen heen, van de 16e, via de 17e naar de 20e eeuw, waar we ons in de 21e eeuw nog altijd over kunnen verbazen. Caspar Stalenhoef spreekt met Bjorn Storm van het Muiderslot.

Links:
- De beschilderde buffetkast
- Doorzoek de collectieportal op ‘hout’

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Di Breun’, ‘St. Augustine Red’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Cornelis Kraijenhoff (1758–1840) wilde wetenschapper worden, maar maakte tegen wil en dank carrière in het leger en de politiek. Terwijl op het Nederlands grondgebied tussen 1795 en 1815 meerdere machtswisselingen plaatsvonden, behield Kraijenhoff zijn positie. Telkens werd hij door de wisselende machthebbers aangehouden om zijn militaire talent, terwijl hij zelf veel liever met wetenschap bezig was. Caspar Stalenhoef spreekt daarover met Pieter Koudijs van het Nederlands Vestingmuseum.

Links
- Doorzoek de collectieportal op ‘zilver’
- Ridder Grootkruis der Militaire Willems-Orde, in 1823 uitgereikt aan Cornelis Kraijenhoff

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Aloscape 2, ‘Di Breun’, ‘Quarry Clouds’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Op een warme zomerdag in 1899, in het dan nog boerendorp Blaricum, loopt een boer op klompen met een kruiwagen naar een schuur. Op zijn erf wordt dit zonovergoten tafereel vastgelegd door een 33-jarige schilder die uit Zwolle komt, maar net terug is van een aantal jaren in Brussel en Parijs. Daar heeft hij geleerd met zoveel licht en kleur te schilderen dat het kunstpubliek in Nederland nog zo’n tien jaar nodig zal hebben om dat te gaan waarderen. Caspar Stalenhoef spreekt daarover met Anne van Lienden, conservator bij Singer Laren.

Link:
- Co Breman (1865-1938), Boerenerf (1899), op de collectieportal

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Remsen’, ‘Quarry Clouds’ en ‘Palms Down’  van Blue Dot Sessions.

Vanaf ongeveer 1850 groeit Hilversum snel. Een van de nieuwe villawijken in het noordwesten van de gemeente is het Diergaardepark, dat wordt opgeleverd in 1909. Het verhaal daarachter begint met een grote verzameling zeldzame zoogdieren, vogels, struiken en bomen, en loopt uit op het dramatische einde van het huwelijk tussen Frans Ernst Blaauw (1860–1936) en Louise Digna Catharina Six (1862–1934). Caspar Stalenhoef spreekt daarover met Nora Bosscher, collectiebeheerder van Gemeente Hilversum.

Links:
- Straatnaambord (1909–1968) van de Gnoelaan in het Diergaardepark
- ‘Hilversum ontkiemt’, tentoonstelling in het Silverpoint-gebouw in Hilversum
- Natuurgebied Gooilust, waar Blaauw zijn dieren en planten verzamelde; nagelaten aan Natuurmonumenten
- Diergaardepark in Hilversum, op Google Maps
- Poppenhuis van Louise Blaauw-Six, in het Frans Hals Museum

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’, ‘Remsen’, ‘Quarry Clouds’ en ‘Palms Down’  van Blue Dot Sessions.

Het is nog altijd goed zoeken in museumcollecties: voorwerpen die zijn gemaakt door of voor vrouwen. Helemaal als het bijvoorbeeld over de middeleeuwen gaat. In het Muiderslot is het enige voorwerp uit de middeleeuwen dat van een vrouw is geweest een gouden ring met een paarse edelsteen. Caspar Stalenhoef spreekt erover met Linda Coppens, medewerker publiek en educatie bij het Muiderslot.

Links naar de collectieportal:
- De ring;
- Jan Adam Kruseman, Neêrlands dicht'ren Rei, vereenigd bij den ridder Hooft, op het Slot te Muiden (De Muiderkring met o.a. met o.a. Anna en Maria Tesselschade Roemersdochter Visscher)
- Gerard Honthorst, Concert Champêtre, schilderij van de halfnaakte vrouwen en herders.

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

In Kasteel-Museum Sypesteyn zijn alle geschilderde portretten van één familie. Je kunt daardoor zien wat er verandert in meer dan driehonderd jaar Nederlandse portretschilderkunst. Bijvoorbeeld hoe verschillend deze mensen wilden dat er naar hen werd gekeken. Caspar Stalenhoef spreekt daarover met Rik van Wegen, conservator van Kasteel-Museum Sypesteyn in Loosdrecht.

Besproken voorbeelden, met links naar de collectieportal:

- Portretten door Michiel van Mierevelt (1626) en deze
- Portret van Maria van Sypesteyn (1685)
- Portret door Frans Decker (1732)
- Portretten door Wybrand Hendriks (1792) en deze
- Kinderen als kinderen door Cornelis Troost (1727)

Tip! Beluister ook aflevering 4 van Gooise Grensverleggers, over het droomkasteel van Henri van Sypesteyn.

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Rembrandts ‘Portret van een oude man’ (1660-1665) hangt in Florence, en het is door minstens twee kopiisten meerdere keren nageschilderd. Twee van die kopieën zijn nu in het bezit van het Comenius Museum in Naarden, want… de ‘oude man’ is hoogstwaarschijnlijk Jan Amos Comenius (1592-1670). Caspar Stalenhoef spreekt met de directeur van het Comenius Museum, John Exalto.

Klik hier om de Rembrandt-kopie te bekijken in de collectieportal. 

Tip! Beluister ook aflevering 2 van Gooise Grensverleggers, over Comenius: onderwijshervormer in Europa, begraven in Naarden.

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

In de achttiende eeuw werd voor het eerst op Europese bodem porselein gemaakt, in plaats van het te importeren uit China. Vanaf 1759 gebeurde dat ook in Nederland: een invloedrijke bestuurder en zakenman haalde internationale vaklieden naar Weesp om aldaar hoogwaardig porselein te gaan maken. Door de hoge kwaliteit is dat porselein zeer gewild onder verzamelaars en musea. In Museum Weesp spreekt Caspar Stalenhoef met conservator Lisette Zijp. 

Klik hier om het theebusje te bekijken in de collectieportal. 

Tip! Luister ook aflevering 1 van Gooise Museumschatten over porselein uit Loosdrecht, dat gemaakt werd na het faillissement van de fabriek in Weesp. 

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Bijna iedereen kent wel De Denker, het beeldhouwwerk van Auguste Rodin (1840–1917). Maar niet iedereen weet waar die voorovergebogen man, zittend op een rotsblok, nou eigenlijk over nadenkt. Daar blijkt een heel verhaal achter te zitten, dat we in deze podcast gaan vertellen. Caspar Stalenhoef spreekt Jan Rudolph de Lorm, directeur van museum Singer Laren.

Klik hier om de collectieportal te doorzoeken op ‘brons’, inclusief de zeven Rodin-beelden van Singer Laren.

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.

Vanaf eind 1813 zijn de inwoners van Naarden een halfjaar lang van de buitenwereld afgesloten. De vestingstad is bezet door het Franse leger: ongeveer 2300 soldaten die zich weigeren over te geven, ondanks de verliezen van Napoleon.  De Naardenaren kunnen alleen nog in het geheim communiceren met de buitenwereld: met postduifbriefjes, waarvan er één bewaard is gebleven. Hierover spreekt Caspar Stalenhoef met Pieter Koudijs, directeur van het Nederlands Vestingmuseum.

Dit briefje is een van de vele Gooise museumschatten die te vinden zijn in de collectieportal van de Samenwerkende Musea in Gooi & Vecht. Klik hier om de collectieportal te doorzoeken op brieven.

Gooise Museumschatten is een programma van Gooi & Vecht-regioconservator Laura Grijns en wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Noord-Holland. Podcastproductie: Caspar Stalenhoef. Muziek: ‘Borough’ en ‘Palms Down’ van Blue Dot Sessions.