klara

Conscience wordt benoemd tot ‘Conservator van het Koninklijk Museum van Schilder- en Beeldhouwkunst van België’ en verhuist naar Brussel, naar de ambtswoning van het Wiertzmuseum te Elsene. Maar al meteen slaat het noodlot toe. Zijn twee zonen sterven aan ziekte. Conscience belandt in een diepe depressie. Zijn leed wordt verzacht door nieuwe jonge Brusselse vrienden. Op literair vlak gaat het ook weer vlotten, want wanneer hij op 10 september 1883 overlijdt in Elsene, is het hele land in rouw.

In Antwerpen organiseren de vrienden een groot afscheidsfeest. Want Conscience wordt arrondissementscommissaris in Kortrijk. Hij moet zich onder andere met de organisatie van de lotingen bezig houden. Enkele dagen na zijn verhuis slaat het noodlot weer toe. Dochtertje Clara sterft. Conscience gaat door de hel. Gelukkig weet hij in ‘Café Belge’ op de Grote Markt een nieuwe vriendenkring op te bouwen.

1849 is een vervloekt jaar voor Hendrik Conscience. Hij verliest zijn vriend Door en zijn vader. Op de koop toe wordt zijn dochtertje Machteld erg ziek. En er woedt ook nog eens cholera in Antwerpen. Het gezin trekt voor drie maanden naar de Kempense natuur. De lange heidewandelingen leveren Conscience inspiratie op voor De Loteling en Baas Gansendonck. Het zijn deze ‘Kempenromans’ die de Vlaamse literatuur voor goed op de kaart zetten en voor leeshonger zorgen.

De reputatie van Conscience als schrijver groeit met de dag. Met de publicatie van ‘Wat eene moeder lijden kan’ bewijst hij ook dat hij erg begaan is met de nijpende sociale kwestie, maar het moet gezegd dat Conscience in die jaren toch het meest van al wakker ligt van de Vlaamse zaak. En belangrijke stap voorwaarts wordt genomen in 1840 met een initiatief dat uitgaat van Gent. Daar wordt een petitionnement opgesteld, waarin voor het eerst klaar en duidelijk Vlaamse eisen worden gesteld.

Na zijn legerdienst moet Hendrik van zijn vader werk zoeken. Een studie om voor een ingenieursexamen te slagen mislukt, en hij is verplicht te rusten. Gelukkig want daardoor vindt een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de geschiedenis van de Vlaamse literatuur plaats: Conscience schrijft de eerste Vlaamse roman, ‘In ’t Wonderjaer’. Hij wordt ontboden op het Koninklijk Paleis. Leopold I geeft hem de opdracht om een geschiedenis van België te schrijven. Dat wordt 'De Leeuw van Vlaanderen.

Het scheelde niet veel, of er was helemaal geen schrijver die Hendrik Conscience heette. Hij is een ziekelijk kind dat altijd binnen moet blijven, en een raaf houdt hem gezelschap. Maar gelukkig keert het tij en na de verovering van Antwerpen in 1830 gaat Hendrik zelfs in het leger. Tijdens een verlof brengt hij een paar dagen door in het gezelschap van zijn vriend Jan De Laet. En die opent zijn ogen voor een heel nieuwe wereld, die van het kunstenaarsbestaan. Hij wil dichter worden!

Van de burgeroorlog over twee wereldoorlogen tot Vietnam, Irak en Afghanistan – Uncle Sam heeft heel wat offers gevraagd van de Amerikaanse gezinnen. Die oorlogen hebben een stempel gedrukt op de muziek. The Andrews Sisters entertainden de troepen met onsterfelijke meezingers, terwijl protestzangers op de barricaden stonden in het verzet tegen de oorlog in Vietnam.

De meeste Amerikanen wonen niet in New York maar in small towns in het binnenland of in uitgestrekte suburbs, waar gelijkaardige huizen als little boxes rij aan rij staan. Grootstad, small town en voorstadswijk hebben alle drie zo hun eigen cultuur en maatschappijvisie en dat speelt ook in de muziek: country ademt een andere sfeer dan jazz of popmuziek over het ghetto. Zelfs de politieke voorkeur wordt sterk bepaald door waar en hoe je woont in de VS.

De Amerikaanse Droom belooft een succesvol bestaan aan iedereen die vindingrijk is, of bereid om hard te werken. Daarom zijn vakbonden en ideeën rond arm en rijk niet zo populair in de VS. Toch is dat ooit anders geweest. Heel wat oudere songs hebben het over zware arbeidsomstandigheden, stakingen of vakbondsmilitanten. En ook bij jongere Amerikaanse muzikanten zie je de belangstelling voor ongelijkheid en voor de dagelijkse strijd om de eindjes aan elkaar te knopen weer toenemen.

Amerikanen kijken met gemengde gevoelens naar hun zuiderburen over de Rio Grande. De exotiek van Mexico of Latijns-Amerika charmeert, maar de onstuitbare migratie naar de VS wekt angst op. In de muziek klinken die beide motieven door. Bovendien hebben Mexicaanse groepen en artiesten een plaats veroverd in het muzikale landschap, zeker in het zuidwesten van de VS.

God bless America! Amerikanen zijn voor het merendeel gelovige mensen. God en religie bepalen in grote mate hun kijk op de samenleving en zelfs de politiek. Die invloed beluister je ook in de muziek. De Amerikaanse kerken hebben de wereld een schat aan hymnen, gospels en spirituals geschonken, en een gebedsdienst in een zwarte kerk wordt al gauw een beetje rock & roll. Bijbelteksten zijn in Amerikaanse liedjes geslopen en begrafenissen inspireerden de muziekcultuur van New Orleans.

De belofte van de Amerikaanse Droom staat in schril contrast met de geschiedenis van slavernij, racisme en onderdrukking van de zwarte Amerikanen. Muziek is voor hen al 400 jaar lang een vorm van troost, gebed en verzet geweest. De campagne voor burgerrechten van de jaren 1960 maakte van spirituals strijdliederen en inspireerde tal van artiesten tot onsterfelijke songs en composities. Met Black Lives Matter heeft die strijd een nieuwe adem gevonden, en ook nu sluiten muzikanten zich daarbij aan.

Reis en rij met de auto door het binnenland van de VS en je ziet hoe Amerikanen wonen, winkelen, eten en zich ontspannen. Een muzikale roadtrip langs diners, malls en motels, waarin het on the road zijn zèlf ook een bron van genoegen en van reflectie wordt in tal van Amerikaanse songs.

De Verenigde Staten blijven gefascineerd door hun eigen ruige geschiedenis van cowboyhelden en desperado’s: een vaak terugkerend thema in de country- en popmuziek. Ook van modernere criminelen leeft de legende voort in liedjes. Die belangstelling voor de misdaad gaat - niet toevallig allicht - gepaard met veel aandacht voor de gevangenis en het meest extreme vonnis van de rechtbank: de doodstraf.

Aan de hoeveelheid songs die aan treinen zijn gewijd, kan je het belang aflezen van de spoorwegen in de Amerikaanse geschiedenis. De treinen hebben het grote land één gemaakt, migranten en zwervers vervoerd of rijke burgers in luxe laten reizen. Tegelijk hebben de sporen een rol gespeeld - ten goede en ten kwade - in de strijd voor burgerrechten en emancipatie.

Over de Amerikaanse Droom zelf: de lokroep van Amerika en het zelfbeeld van de Verenigde Staten als het nieuwe beloofde land van kansen, ruimte en vrijheid. De keerzijde van die droom is de ontgoocheling en de zelfkritiek – want maar al te vaak kan Amerika de hooggespannen verwachtingen niet inlossen. In de muziek weerklinkt het allemaal, openlijk en scherp of heel subtiel.

geschiedenis en politiek van de VS op de tonen van jazz, blues, country, Americana en popmuziek. Amerikaanse songs getuigen van de dromen, spanningen, prestaties en mislukkingen van Amerika. In een muzikale roadtrip gidst VRT-journalist en Amerika-kenner Bert De Vroey de luisteraar door de States aan de hand van bekende en minder bekende songs en composities. Met elke week een ander facet of verhaal van Amerika als routeplan - van treinen over burgerrechten tot revolvers of religie.

Op 20 augustus 1566 barst in de Onze-Lieve-Vrouw-kerk in Antwerpen de beeldenstorm los. Altaren worden aan stukken geslagen, prachtige zangboeken worden verbrand. Het zilverwerk, de misgewaden, de retabels, schilderijen…het moet er allemaal aan geloven. Zelfs de orgels. Een kroniekschrijver schrijft dat kinderen met de losse orgelpijpen door de stad lopen. En dat alles leidt naar de bloedige slag bij Oosterweel en de komst van de hertog van Alva.

Na de vreselijke winter van 1564-1565 komt voor de Antwerpenaren geen beterschap. Een mislukte graanoogst en een repressief stadbestuur zet de tegenstellingen tussen de religieuze groeperingen in de stad op scherp : de wederdopers, de lutheranen, de katholieken, de calvinisten staan met getrokken messen tegenover elkaar. Voorlopig wordt er nog geen bloed vergoten, maar het is duidelijk dat het maar een kwestie van tijd is.

Na een steenkoude winter, staat Antwerpen voor een nieuw probleem: door een oorlog in de Oostzee tussen Denemarken en Zweden, wordt de aanvoer het zo belangrijke graan, alweer zwaar bemoeilijkt. De graanprijzen stijgen naar exorbitante hoogtes, mede door de schuld van de speculanten. Wanneer een tijdje later duidelijk wordt dat ook de eigen oogst dreigt te mislukken is het hek van de dam. Regentes Margaretha van Parma onderneemt actie om de tikkende tijdbom voor te zijn.