aybpod

«Այբփոդ»-ի Զիլ զրույց շարքում այս անգամ կրթական համակարգի խնդիրներն ու մարտահրավերները քննարկում են անմիջապես «առաջին ձեռքից»: Կոտայքի մարզի Ակունք գյուղի միջնակարգ դպրոցի հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Հերմինե Աբրահամյանը և «Այբ» դպրոցի աշխարհագրության ուսուցիչ Վահրամ Սարգսյանը երիտասարդ մանկավարժական սերունդն են ներկայացնում՝ ժամանակակից մոտեցումն ու ավագ ընկերների հարուստ փորձը ծառայեցնելով «համացանցային սերնդի» պահանջներին: Ուսուցիչները քննարկում են, թե իրենց ուսումնառության տարիներից ի վեր ինչպե՞ս է փոխվել կրթողի դերը, արդյո՞ք ուսուցիչը սոսկ գիտելիք փոխանցող է, թե՞ ընկեր, ուղղորդող, որը մեկ քայլ առաջ է փորձում մտածել, իրականացնել համագործակցող կրթություն, հնարավորություն տալ աշակերտին որոշում կայացնել, ձախողվել ու բարձրանալ: Մասնագետները հատուկ տեղ են հատկանցում նախագծահեն կրթությանը, ու յուրաքանչյուրը ներկայացնում է իր հաջողված փորձի պատմությունը՝ ընթերցասերների ակումբի բացումից մինչև աշակերտներ, որոնք քարտեզագրումներ են անում: Անդրադառնում են նաև դասագրքերի անհրապույր լինելուն ու լուծումներ առաջարկում, փորձում հասկանալ՝ արդյո՞ք ուսուցչի աշխատավարձը միակ մոտիվացիան է պայծառ տրամադրությամբ դպրոց մտնելու և այլն: Այս զրույցը երկու ուսուցիչների մասին չէ. այն համակարգային ու տեղային անդրադառնում է հստակ խնդիրների ու փորձում խնդիրները վերհանելով՝ առաջարկներ ներկայացնել, որ մենք ունենանք ուժեղ ուսուցիչ, ուժեղ աշակերտ և ուժեղ պետություն:

Հոկտեմբեր ամիսը նշանավորում է «Սուրբ Թարգմանչաց տոն»-ը, ու սա ևս մեկ հնարավորություն է համախմբել կրթությամբ հետաքրքված և մտահոգ մարդկանց: «Այբ» կրթական հիմնադրամը, լինելով թարգմանչության շարժման կրող, առաջնորդվելով Հայաստանում կրթության բարձր նշաձող սահմանելու գաղափարով, նոր և առանցքային բովանդակություն և մոտեցում է բերում ժամանակակից դպրության մեջ: Սա է պատճառը, որ կարևորելով հայերեն բարձր որակի թարգմանություններն ու դրանց հանրայնացումը, «Այբփոդ»-ի այս էպիզոդում զրուցում ենք ԵՊՀ պրոֆեսոր, «Զանգակ» հրատարակչության մանկական գրականության խմբագիր Ալվարդ Ջիվանյանի հետ: Աշխարհահռչակ մանկական գրականության բեսթսելեր «Հարի Փոթեր»-ի հայերեն թարգմանության հեղինակը երբեք չի հարմարեցնում տեքստը միջին կամ միջինից ցածր ընթերցողի ճաշակին և ունակություններին, քանի որ վստահ է, որ թարգմանության միջոցով ընթերցողը կրթվում է: «Համացանցային սերունդ»-ը մի փոքր ծուլանում է, գնում է դյուրին ու պարզ տեքստերի հետևից՝ դրա տակ քողարկելով լեզվի պակաս իմացությունը, բայց ո՞վ ասաց, որ նեղ բառապաշարով լեզուն է ժամանակակից լեզուն: Թարգմանչի խնդիրն է կատարել բնական, տվյալ լեզվի հետ ներդաշնակ թարգմանություն, բայց եթե դիտարկենք այն անգլալեզու գրականության նմուշները, որ թարգմանում է Ջիվանյանը, ապա դրանք հագեցած են դժվարամարս բառերով, հետևաբար ընթերցողը պետք է պատրաստակամ լինի կարդալ ու սովորել նոր բառեր: Սլենգով գրված անգլերեն տեքստը սլենգային հայերենով թարգմանելը մեղանչանք չէ մեր լեզվի դեմ, այլ ճիշտ և դիպուկ թարգմանություն: Միշտ պետք է հաշվի առնել ընթերցողի կարծիքը, մոտեցումները, իսկ դրա համար համացանցը լավագույն հարթակն է կապ պահպանելու ու ականջալուր լինելու կարդացողին: Թարգմանությունը տվյալ գործի վերաստեղծումն է, հետևաբար թարգմանելիս պետք է ոչ միայն լավ տիրապետել և՛ բնագրի լեզվին, և՛ թիրախ լեզվին, այլ նաև մշակույթին, մտածողությանը և այլն:

Բանաստեղծուհի Հասմիկ Սիմոնյանը տարիներ առաջ ներկայանում էր որպես բանաստեղծ, հետո «ուհի» վերջավորությանը սկսեց հատուկ ուշադրություն դարձնել՝ հասկանալով, որ հաճախ կին լինելը կասկածի տակ է դնում տվյալ մասնագիտության մեջ լավագույնը լինելը կամ դրան ձգտելը: Դպրոցական դասագրքերում հայ կին գրողների դերը ևս ներկայացված չէ այնպես, ինչպես կուզենար: Փորձեք հիշել, թե ձեր դպրոցական տարիներին քանի բանաստեղծուհու էիք անդրադառնում ու երևի թե կմտաբերեք միայն Սիլվա Կապուտիկյանին, այնինչ հայ գրականությունը կին գրողներ ունի, որոնց գործերի հիման վրա անգամ կարելի է ֆիլմեր, ինչու ոչ՝ սերիալներ նկարահանել: 21-րդ դարի բանաստեղծությունը դադարել է լինել լոկ սիրուն տեքստ. այն երբեմն ըմբոստ է, մտածող, վերլուծող, սոցիալական խնդիրներ բարձրաձայնող: Հասմիկը կարծում է, որ պոեզիան ես-ի մասին է, այն խիստ անձնական պատմություն է, որ հետո կարդացվում է, հուզում մյուսներին ու իր մեջ սկսում միավորել լիքը այլ ես-եր ու նրանց խնդիրները, հույզերը: Հասմիկի հետ զրուցել ենք այն մասին, թե ի՞նչ պետք է անել, որ երեխաները՝ անկախ դասագրքային պահանջներից ու մեթոդաբանությունից, սիրահարվեն պոեզիային, չդիտարկեն այն իբրև ձանձրալի ու տհաճ մի բան, որը պետք է լինի վեհ, պաթետիկ ու որն անպայման պետք է անգիր սովորել, այլապես էլ ի՜նչ պոեզիա:

«Այբփոդի» այս էպիզոդում մենք որոշել ենք լռել, որովհետև կարծում ենք, որ դպրոցի մասին պետք է խոսեն աշակերտները: Այբ դպրոցի 2021 թվականի շրջանավարտ Սարգիսն ու 2022-ի շրջանավարտ Հասմիկը քննարկում են, թե ինչպես ընտրել մասնագիտություն, արդյո՞ք աշխարհի վերջն է, երբ ընդունելության քննությունները մեկնարկել են, իսկ դու դեռ չգիտես՝ որտե՞ղ ես ուզում սովորել ու ի՞նչ մասնագիտացում ստանալ: Երկու երիտասարդները քննարկում են, թե արդյո՞ք դպրոցն օգնում է ձեռքբերել ճկուն հմտություններ (soft skills), և թե դրանք ինչքանո՞վ են օգնում ավելի մրցունակ դառնալ բարձրագույն կրթական հաստատությունում, հետագայում նաև՝ աշխատաշուկայում: Սարգիսը նշում է, որ սովորելը և աշխատելը տեսականն ու գործնական համատեղելու հրաշալի միջոց է, իսկ Հասմիկը հավելում, որ պարտադիր չէ գումար ստանալ աշխատանքի դիմաց. պետք է Հայաստանում զարկ տալ նաև կամավորությանը, երբ թվում է, թե անշահախնդիր որևէ գործ ես անում, բայց իրականում լիքը նոր հմտություններ ես ձեռքբերում: Սա երկու երիտասարդների անկաշկանդ զրույց-վերլուծություն է, որի միջոցով նրանք բարձրաձայնում են իրենց հուզող խնդիրները՝ լրջագույն հիմնավորումներով, սեփական փոքր, բայց կարևոր փորձից ելնելով:

ԱՄՆ-ի Միչիգան նահանգի Կալամազու քաղաքի դպրոցներից մեկում 32 տարի ուսուցիչ աշխատելուց հետո երաժիշտ Գրեգ Գրեյսն այս տարի թոշակի է անցել: Մենք նրա հետ խոսել ենք ամերիկյան դպրոցական կրթության մարտահրավերներից, խնդիրներից ու բացերից: Թվում է, թե մի երկրում, որտեղ գտնվում են աշխարհի ամենահայտնի համալսարանների մեծ մասը, դպրոցական կրթությունը պետք է ևս բարձր մակարդակի վրա լինի, բայց ուսուցիչների աշխատավարձից սկսած մինչև հաղորդակցահեն, ներառական կրթություն, առկա են խորը արմատներ ունեցող խնդիրներ: Ամերիկյան ֆիլմերում տեսած սևամորթների ու սպիտակամորթների հրաշալի հարաբերությունների մասին կադրերը տեղ-տեղ անհետանում են, երբ տեսնում ես, թե ինչ խտրականություն կա դպրոցներում: Գրեգն ասում է, որ սեգրեգացիայի առաջին ակնհայտ ապացույցն այն է, որ սևամորթները, որոնք ապրում են քաղաքի հստակ թաղամասերում, գալիս են դպրոց՝ տիրապետելով մի անգլերենի, որն անհասկանալի է: Դա լրիվ այլ անգլերեն է: Աշակերտներից շատերը սոցիալական չափազանց ծանր պայմաններում են ապրում, ստիպված են լինում հոգ տանել մեծ ընտանիքի կարիքները, ու եթե այդ երեխան՝ ունենալով նման ծանրություն իր ուսերին, գալիս է դպրոց, արդեն հաջողություն է: Ուսուցիչը պետք է օգնի նրան և՛ ձախողվել, և՛ վեր կենալ, բայց հաճախ կրթական համակարգի սահմանված չափանիշները խանգարում են նրան: Կրթության գույների, կրթությանը սիրահարվելու մասին պատմում է Գրեգ Գրեյսը: